Archives

Almanya-Bad Kreuzncah, Parkhotel Karhaus: Atatürk Salonu

Atatürk Salonu, Almanya’nın Bad Kreuznach kentinde bulunan Parkhotel Kurhaus’tadır.

Alman İmparatoru II. Wilhelm,  15 Ekim 1917’de İstanbul’a gerçekleştirdiği üçüncü ziyaretinden sonra, I. Dünya Savaşı’ndaki Alman savaş cephelerini ziyaret etmek üzere Sultan Reşat’ı Berlin’e davet etti. 73 yaşında olan Sultan Reşat rahatsız olduğundan, yerine kendisini temsilen Veliaht Mehmet Vahdeddin’i gönderdi. Aralık 1917’de Almanya’ya giden Veliaht Şehzadesi Vahdettin ile ona eşlik eden delegasyonda orduyu temsilen Mustafa Kemal Paşa (Atatürk) da yer aldı.

Atatürk, I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı ordusunun en önemli generaliydi ve düşmanın yenildiği Gelibolu’daki savaşı başarıyla yönetmişti. Bu nedenle “Anafartalar Kahramanı” ve “İstanbul’un Kurtarıcısı” olarak ünlenmiş, itibar ve saygınlık kazanmıştı.

Trenle Almanya’ya giden heyet, Bad Kreuznach İstasyonunda Alman imparatorluk ailesinin bir üyesi tarafında bando eşliğinde askeri törenle karşılandı. Bir otomobille karargâha geldiler. O dönemki Alman genel karargâhı, 1913’te inşa edilen ve şu an Parkhotel Kurhaus olarak kullanılan binaydı. Burada heyet için bir davet veren imparator, Mustafa Kemal Paşa ile Çanakkale savaşlarındaki askeri başarıları hakkında konuştu. Paşa’ya siz Çanakkale savaşlarının kahramanı değil misiniz diyerek övgülerde bulundu. Ona birinci rütbeden bir nişan verdi.

Atatürk ve Osmanlı heyeti Almanya ziyareti sırasında sadece Bad Kreuznach’ta kalmadı. Krupp ailesine ait Almanya’daki en önemli çelik fabrikasının bulunduğu Essen’geçti. Heyet Krupp ailesine ait villada büyük bir resepsiyonla ağırlandı. Bu ziyaret sonrası Berlin’e gittiler. Orada bir hafta boyunca kaldılar. Berlin’de bulundukları sırada imparatoriçe dâhil imparator ailesine mensup birçok kişiyle buluştular. Çeşitli temaslarda bulundular. Basın toplantılarına katıldılar. Atatürk dini konularda oldukça liberal ve özgürlükçüydü. Bu nadanla sadece bir gelenek olarak gördüğü Neol pazarlarını da gezdiler. Yeni yıl kutlamalarından sonra ülkelerine döndüler.[1]

Eski karargâh olan Bad Kreuznach’taki Parkhotel Kurhaus binası yıllar içinde çok sayıda önemli konuğu ağırlamış. En önemli konuklarından birisi de Atatürk olmuş. Atatürk’ün 1917’deki bu ziyaretin anısına, 1997’de şimdi otel olarak kullanılan binada bir Atatürk salonu açıldı.

Otelde Atatürk salonu açılmasının fikir sahibi, 1973-1997 yılları arasında Mainz’da Başkonsolosu olarak görev yapan Gürsel Demirok’tur. Gürsel Demirok bu düşüncesini, Bad Kreuznach Belediye Başkanı Ebbeke ile otelin Hırvat kökenli sahibi Gojko Loncar’a iletir. Her ikisi de talebi olumlu karşılarlar. Bunun üzerine, otelin en görkemli salonlarından biri olan “Sempati Salonu”nun adının “Atatürk Salonu” olarak değiştirilmesi ve açılışının 23 Nisan 1997 tarihinde yapılması kararlaştırılır.

Bu karar doğrultusunda yapılacak çalışmaları bir basın toplantısıyla açıklarlar.  Bu açıklamalar, Türk ve yerel Alman basınında “Ata’nın anıları canlandırılıyor” (Hürriyet), “Dostluğa Mustafa Kemal’in İmzası” (Milliyet), “Atatürk’ün Hatırasına Almanlar da Sahip Çıktı” (Sabah), “80. Yıl Hatırası” (Türkiye), “Türkiye Cumhuriyetinin Kurucusu 1917 yılında Şehrin Şeref Defterini İmzaladı” (Öffentlichcr Anzeiger), “Türklerin Atasının Anısına Salon” (Allgemeine Zeitung) gibi başlıklarla yer alır.

Projeye, T. C. Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreteri Orgeneral İlhan Kılıç ile Genelkurmay İkinci Başkanı Orgeneral Çevik Bir ve T.C. Bonn Büyükelçisi Volkan Vural da destek verir.

İç mimar Barbel Mietzschke ve tasarımcı Galip Yılmabaşar’ın katkılarıyla, Atatürk Salonu hazırlanmaya başlanır. Atatürk Salonu, Alman ve Türk arşivlerinden temin edilen belgelerin örnekleri ile fotoğrafları, Atatürk’ün yaşam ve devrimlerini, Türkiye Cumhuriyeti’nin doğuşunu ve Türk-Alman dostluğunun tarihini anlatan bir kompozisyon içinde düzenlenir. Salona Atatürk’ün “Yurtta Barış Dünyada Barış” özlü sözü ile birlikte bir maskı asılır. Otelin girişine de Atatürk’ün maskının da yer aldığı yazıt konulur. Yazıta, “Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu ve ilk Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk (1881-1938) o tarihte Almanya’nın Genel Karargâh binası olan bu otelde 19-20 ARALIK 1917 tarihinde kalmışlardır. 23 NİSAN 1997” ibaresi altın varak harflerle Almanca ve Türkçe yazılır.

Atatürk salonunun ve yazıtının açılışı, TBMM’nin ilk açılış tarihi ve Atatürk’ün çocuklara armağan ettiği Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı olan 23 Nisan 1997 tarihinde yapılır. Tören mekânı, T. C. Kültür Bakanlığı’nca gönderilen Atatürk fotoğraflarıyla donatılır. Bini aşkın Türk ve Alman konuğun katıldığı açılış töreninde,  T. C. Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreteri Orgeneral İlhan Kılıç ve heyeti,  Türkiye Bonn Büyükelçisi Volkan Vural, Rhe-inland-Pfalz Eyaleti İçişleri Bakam Walter Zuber, Mainz Başkonsolosu Gürsel Demirok, Frankfurt Başkonsolosu Şafak Göktürk ve Bad Kreuznach Büyükşehir Belediye Başkanı Rolf Ebbeke de hazır bulunur.

Törende konuşma yapan kişilerden Belediye Başkanı Rolf, Bad Kreuznach şehrinin “Demir Defteri”ni de tanıtır. Defterin baş kapağının I. Dünya Savaşındaki müttefikleri simgelediğini açıklar. Defterin, Veliaht Vahdeddin, Mustafa Kemal Paşa ve Zeki Paşa imzalarının yer aldığı sayfası ile 1918 yılında Bad Kreuznach’daki sel felaketi üzerine Osmanlı Sultanı V. Reşat’ın Bad Kreuznach halkına yaptığı 10 000 Mark’lık yardım yapışını, o tarihlere ait fotoğraf ve gazete haberleri dia ile yansıtır.

Eyaleti İçişleri Bakanı Walter Zuber,  yüzyıllardır gelişen Türk-Alman ilişkilerinin her iki ülkede Cumhuriyetin kurulmasından sonra daha da pekiştirildiğini; bunu baştan beri Weimar Cumhuriyeti ve Cumhurbaşkanı Friedrich Ebert ile yakın temas içinde olan Mustafa Kemal Atatürk’ün sağladığını anımsattı. Türkiye Cumhuriyetinin ilân edilmesinden sonra Atatürk’ün desteğiyle yeni başkent Ankara’da ilk büyükelçiliğini açan devlet Almanya olmuştur.  Kalıcı bir Türk-Alman dostluğu için değerli katkılarda bulunan Atatürk, demokrasinin ilanı, laiklik ilkesi, kıyafet ve harf devrimleri ile modern Türkiye’nin geleceğini çizmiştir. Bu da İslam ile Batı kültürleri arasında alışverişi sağlamış, Türkiye’yi Batı’ya bağlamıştır. Hitler döneminde, ülkeniz ve Cumhurbaşkanınız Atatürk, Alman sanatçılarına, bilim adamlarına ve siyasi nedenlerle kaçanlara Türkiye’de sığınma hakkı vererek Alman halkına duyulan dostluğu kanıtlamıştır.” diyerek, Büyük Önder Atatürk’ün dünyada çok önemli bir devlet adamı ve dahi olduğuna değindi.[2]

Türkiye’nin Bonn Büyükelçisi Volkan Vural, “Bu etkinliğin çok büyük bir önem taşıdığını, yaşamları sırasında efsanevi hale gelmiş birçok liderin bugün kendi ülkelerinde dahi hatırlanmadığını, Ulu Önder Atatürk’ün ise ölümünün üzerinden 60 yıla yakın bir zaman geçmesine rağmen Türk halkının gönlünde sevgi ve hayranlıkla yaşamakta olduğunu’ belirtti” [3]

Konuşmaları sonra, Bad Sobernheim Türk Öğrenciler Korosu, Atatürk ve Türkiye konulu şarkılar seslendirdi. Mainz Türk Kültür ve Sanat Grubu Türkiye’nin Gaziantep yöresine özgü oyunlarının; Bad Kreuznach Caz Dans Grubu, modern dans sunuşlarını yaptılar.

Bu sunuşları takiben, Atatürk Yazıtı’nın açılışı T. C. Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreteri Orgeneral İlhan Kılıç ve Rheinland-Pfalz Eyaleti İçişleri Bakanı Walter Zuber, Atatürk Salonu’nun açılışı ise T.C. Bonn Büyükelçisi Volkan Vural, İçişleri Bakanı Walter Zuber ve Belediye Başkanı Rolf Ebbeke tarafından yapıldı.

Atatürk Salonu ve Yazıtı’nın açılış töreni de Türk ve Alman basınında geniş bir yankı bulur. “Bad Kreuznach’ta Muhteşem Açılış” (Hürriyet), ”Bad Kreııznach’da Tarihi Gün” (Milliyet), “Almanlardan Atatürk’e Saygı” (Sabah), “Bad Kreuznach’da Anlamlı Açılış” (Türkiye), “Türk Ulusunun Gözleri Kurhaus’a Çevrilmişti. Atatürk Ziyaretinin 8O.Yıl Açılış Törenine Büyük İlgi Vardı.” (Offentlicher Anzeige), “Atatürk Salonu Çocuklara Armağan Edildi” (Allgemeine Zeitung) gibi başlıklarla çıkan haberler yayımlanır.

Ayrıca 21-27 Nisan 1997 tarihleri arasında Bad Kreuznach Parkhotel Kurhaus’da bir Türk Haftası gerçekleştirilir. Türk Haftası, Atatürk Sempozyumu ile sona erer. Almanya Atatürkçü Düşünce Derneği Genel Başkanı Dursun Atılgan’ın yönettiği sempozyumda Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Ahmet Mumcu’nun, “Almanya Gezisinin Atatürk Üzerindeki Etkileri”, yazar Dr. Dietrich Gronau’nun “Alman Yazarlarının Eserlerinde Atatürk ve Genç Türkiye Cumhuriyeti”, gazeteci ve yazar Dr. Yüksel Pazarkaya’nın “Türkiye Cumhuriyeti’nin Temeli Kültürdür” ve Deutsche Welle Redaktörü Dietrich Schlegel’in “Weimar Cumhuriyeti Dönemi Basınında Türkiye” konulu tebliğleri beş yüzü aşkın davetli tarafından ilgiyle izlenir.

Atatürk Salonunu sonradan ziyaret eden kişilerden, o dönemki TBMM Başkan Vekili Uluç Gürkan, Türkiye Cumhuriyeti Kültür Bakanı İstemihan Talay ille birlikte salonu ziyaret ettikten sonra “kendimi Anıtkabir’i ziyaret ediyormuş gibi hissettim” demiştir.

Zülfü Livaneli ile yakın arkadaşı Yunan şarkıcı ve siyasetçi Maria Farantouri de 9 Mayıs 1997 tarihinde Parkhotel Kurhaus’taki Atatürk Salonu’nu ziyaret etmişlerdir.  Farantouri, Özel Deftere “Şarkılarımı Türk-Yunan dostluğunun kurucuları Atatürk ve Venizelos’a adıyorum.” yazmıştır. Zülfü Livaneli Türkiye’ye dönüşünde Milliyet’teki köşesinde kaleme aldığı 18 Mayıs 1997 tarihli “Park Otel’de Atatürk Salonu” başlıklı yazısında salon ile ilgili izlenimlerini, “Bu salonun hiç de dar milliyetçilik kalıpları içinde düşünülmediğini, tarihe tanıklık eden bir kültür ortamı içinde bulunduğumuzu düşündüm ve sevinç duydum” demiştir.

Atatürk Salonunu ziyaret eden Juliette Möhring isimli genç bir Alman bayan ise, Özel Deftere “Hayatımda hiçbir resim beni, dünyada ilk kez oy hakkı kazanan kadınlar olan Türk kadınlarının seçmen sandığı önündeki resmi kadar etkilemedi. Umarım Alman mentalitesi bu tarihi olayı örnek alır ve ben de Türk kadınlarından bir şeyler öğrenebilirim.” Yazarak duygularını ifade etmiştir.

Projenin fikir sahibi Görsel Demirok, Atatürk salonuyla ilgili çalışmaları geniş kitlelere duyurmak için “Atatürk, Modern Türkiye’nin Kurucusu Almanya’da”  (Ekim 1998, Almanya) adlı bir kitap da yazmıştır. Türkçe ve Almanca hazırlanan kitapta, Atatürk Salonu’nda yansıtıldığı gibi bir taraftan Atatürk’ün yaşam ve devrimleri diğer taraftan Atatürk’ün Almanya gezisi dâhil, Türk-Alman ilişkilerinin tarihçesi tarihi belge ve fotoğraflarla anlatılmıştır. Ayrıca, salonun açılış töreninde yapılan konuşmalara ve Atatürk Sempozyumunda sunulan tebliğlere fotoğraflarla yer verilmiştir. [4],[5]

Atatürk’e büyük hayranlık duyan, otelin o dönemki sahibi Hırvat asıllı Gojko Loncar, Atatürk salonu sürecini şöyle anlatıyor: “Bir görüşmede Türkiye’nin eski Mainz başkonsolosu böyle bir projeye nasıl baktığımız sordu. Bizim için açık bir karardı. Hiç düşünmeden burada böyle bir salon açılmasına onay verdim. Bir salonu dekore ettik. Bir dizi hazırlık yaptık. Bu süre içerisinde otel devasa bir Türk merkezine dönüştü. Bir hafta içinde otelde beş bin konuğumuz vardı. Sergiyi ziyaret etmek ve salonu görmek için geldiler. Muhteşem bir haftaydı. İnsanlar sürekli geliyor buraya. Yılda bu amaçla 500’den fazla konaklama alıyoruz. Sadece Almanya’dan değil tüm Avrupa’dan, Hollonda’dan gelenler var.  İtalya’dan Türk konuklarımız oluyor. Benelüks (Belçika, Hollanda ve Lüksemburg) ülkelerinden, Norveç’ten. Çünkü buranın Avrupa’daki tek Atatürk salonu olduğunu biliyorlar.  Biz bundan çok memnunuz. Sadece Atatürk’ün ‘yurtta barış dünyada barış’ sözü bile muhteşem bir ifade. Bu nedenle o benim için büyük bir Avrupalı. Çok az insan Avrupa için ya da tüm dünya için böyle pozitif bir tutuma sahip.”[6]

Bugün Parkhotel Kurhaus’un Almanya’daki Türklerin büyük ilgi gösterdikleri, Türk kuruluşlarının çeşitli sosyal ve kültürel etkinlikler düzenledikleri bir mekâna dönüşmüştür.

Atatürk Salonu Görselleri

[1] DW Türkçe, YouTube, “Atatürk 100 yıl önce Almanya’daydı – DW Türkçe”, 26.10.20217, erişim: 13.10.2024

[2] Toplum24, “Atatürk’ün Almanyaya Gelişinin 100. Yılında…”, 30.08.2017, erişim: 13.04.2024

[3] Atatürk Araştırma Dergisi, atamdergi.gov.tr., Zekiye Kopaçlı “Atatürk’ün Almanya’ya Yaptığı Ziyaretin 80. Yıldönümü Münasebetiyle Almanya’da Parkhotel’de Açılan Atatürk Köşesi”, erişim: 13.10.2024

[4] Medya Günlüğü, Gürsel Demirok “Almanya’daki Atatürk Salonu”, 23.04.2024, erişim: 12.10.2024

[5] Toplum24, “Atatürk’ün Almanyaya Gelişinin 100. Yılında…”, 30.08.2017, erişim: 13.04.2024

[6] DW Türkçe, YouTube, “Atatürk 100 yıl önce Almanya’daydı – DW Türkçe”, 26.10.20217, erişim: 13.10.2024 (Atatürk Salonu Görselleri de Aynı Kaynak)

Almanya-Bad Kreuzncah Kent Arşivi, Demir Defter: Mustafa Kemal Paşa (Atatürk) Adı ve 1917’deki İmzası

Bad Kreuznach, “Demir Defter”, Mustafa Kemal Paşa (Atatürk) Adı ve İmzası[1]

Atatürk’ün adı ve 1917’deki imzası, Almanya’nın Bad Kreuznach kentindeki Demir Defter’de bulunuyor.

Aralık 1917’de Almanya’ya giden Veliaht Şehzadesi Vahdettin ile ona eşlik eden delegasyonda, orduyu temsilen Mustafa Kemal Paşa (Atatürk) da yer almıştı. Heyet ilk iki gün, Almanya’nın Bad Kreuznach kentinde bulunan, o dönemki Alman genel karargâhı olan ve şu an Parkhotel Kurhaus olan binada konaklamışlardı. Atatürk’ün bu ziyareti anısına otelde, 23 Nisan 1997’de bir “Atatürk Salonu” açıldı.

Atatürk Salonu açılması fikrinin sahibi, 1973-1997 yılları arasında Türkiye’nin Mainz Başkonsolosu olarak görev yapan Gürsel Demirok idi.  Görsel Demirok, Atatürk Salonu’nun açılması sürecinde önce Bad Kreuznach Belediye Başkanı Ebbeke ve otelin Hırvat kökenli sahibi Gojko Loncar ile görüşür.

Kreuznach Belediye Başkanı Ebbeke ilk öneriyi dikkat çekici bulduğunu ifade ederek, Atatürk’ün söz konusu ziyaretiyle ilgili kendi kaynaklarında araştırmalarda bulunacağını söyler. Bir süre sonra tekrar görüştüklerinde Belediye Başkanı, araştırmaları sırasında, Mustafa Kemal Paşa dâhil Türk heyetinin 1917’de Bad Kreuznach ziyaretleri sırasında şehre gelen önemli şahsiyetlerin imzaladığı şehrin “Demir Defteri”ni de imzaladıklarını saptadığını belirtir.

Başkonsolos Gürsel Demirok, Belediye Başkanı Ebbeke ve Otel Sahibi Gojko Loncar yaptıkları görüşmeler sonunda Park otel Kurhaus’ta Atatürk Salonu açılmasını kararlaştırırlar. Kararlarını ve bu konuda yapılacak çalışmaları açıkladıkları bir basın toplantısı düzenlerler. Bu basın toplantısında, Belediye Başkanı 1917’deki ziyaret sırasında Mustafa Kemal (Atatürk) dâhil olmak üzere Türk heyet üyelerinin imzalarının bulunduğu, şehrin ”Demir Defteri”ni de basın mensuplarına gösterir. Yerel Alman basınında bu açıklamalar, “Türkiye Cumhuriyetinin Kurucusu 1917 yılında Şehrin Şeref Defterini İmzaladı” (Öffentlichcr Anzeiger), başlığıyla yer alır.[2]

Atatürk’ün Almanlar için önemini “Bugüne kadar Türkiye’nin Batıya açılmasıyla bağlantılı olan her şey bizim açımızdan Atatürk’ün adıyla bir biçimde bağlantılı. Sonra da bu konuda çalışmış başka politikacılar da olmasına karşın, Atatürk Türkiye’nin Batı’ya açılmasında sembol bir isim oldu” sözleriyle  ifade eden Alman tarihçi Dr. Michael Vesper, Bad Kreuznach kent arşivinde yer alan Demir Defter ve defterdeki isim ve imzalar konusunda da şu açıklamaları yapıyor:

”Bad Kreuznach kent halkı, İmparatorun tüm genelkurmayı ile birlikte merkez karargâhı 1917 Şubatı’nda Bad Kreuznach’a gelmiş olmasından ve I. Dünya Savaşı’nı buradan komuta etmesinden gurur duymuşlardı. Tüm bölgede generaller ve diğer ordu mensupları konaklıyordu. Bu bölge halkı için büyük bir olaydı. O dönemki şehir idaresi ziyaretçiler için bir ziyaretçi defteri hazırlamaya karar vermiş ve savaş esnasında tutulduğu için buna “Demir Defter” adını vermişlerdi. Savaş dışındaki defterlere ise “Altın Defter” adı veriliyor.

Defterin metal kapağında ittifak devletlerinin armaları vardır. Avusturya Macaristan İmparatorluğuna ait çift başlı kartal, Alman imparatorluğunun kartalı, Bulgar krallığının sembolü ve II. Abdulhamid’in tuğrası.

Demir Defter öncelikle bölgede konaklamış generalleri ve diğer ordu mensuplarını içeriyor. Ama ayrıca karargâha gelmiş ziyaretçilerin de kaydı tutulmuş.  Bu ziyaretçiler arasında Vahdettin ve Mustafa Kemal de yer alıyor. 19 Aralık 1917 tarihinde kendi el yazıları ile Demir Defter’e kayıtları yapılmış. Demir Defter’de Veliaht Vahdettin ve Mustafa Kemal Paşa’nın imzaları da yer alıyor. En altta ise Almanca yazılmış şekilde Osmanlı heyetindeki isimler görülüyor. Bu da onların o dönemde burada olduklarının tarihi bir kanıtı.

Bad Kreuznach Kent Arşivi, Demir Defter(Ön ve Arka Yüz)[4]

Kreuznach kent arşivinde o ziyarete ilişkin başka belgeler de bulunuyor. Ziyarete ilişkin bir haber 20 Aralık 1917 tarihli bir gazete kupüründe (Norddeutcshe Allgemeniene Zeitung, 20.12.2017) yer alıyor.[3]

[1] Medya Günlüğü, Gürsel Demirok “Almanya’daki Atatürk Salonu”, 23.04.2024, erişim: 12.10.2024

[2] , [3] DW Türkçe, YouTube, “Atatürk 100 yıl önce Almanya’daydı – DW Türkçe”, 26.10.20217, erişim: 13.10.2024

[4] regionalgeschichte.net, Autorin (Yazar): Franziska Blum-Gabelmann, Stadtarchiv Bad Kreuznach ” Das Eiserne Buch der Stadt Bad Kreuznach (Bad Kreuznach şehrinin Demir Kitabı)”, 06.01.2021, erişim: 13.10.2024