Lugansk Halk Cumhuriyeti'nde Atatürk LUGANSK HALK CUMHURİYETİ, Luhansk, City History and Culture Museum (Luhansk şehir tarihi ve kültür müzesi): Atatürk’ün Sovyet Mareşal Voroşilov’a Hediye Ettiği Saat Atatürk’ün hediye ettiği saat, Lugansk Halk Cumhuriyeti (Luhansk Halk Cumhuriyeti) başkenti Luhansk’ta (Lugansk / Луганск / Луганськ) bulunan Luhansk City History and Culture Museum’dedir. (Luhansk şehir tarihi ve kültür müzesi) Lugansk Halk Cumhuriyeti, Donbass Savaşı sırasında 28 Nisan 2014’te Ukrayna’da özerk, egemen bir cumhuriyet olarak kuruldu. Doğu Avrupa’da bir de facto (fiili) devlettir. Devam eden Rus-Ukrayna savaşı kapsamında bölgeyi işgal eden Rusya bölgede referandum düzenledi. Lugansk Halk Cumhuriyeti 30 Eylül 2022’de Rusya’ya katıldı. Hukuksal olarak ise (de jure), Ukrayna toprağı bir bölgedir. Luhansk’taki Tarih ve Kültür Müzesi binası 1880’lerde inşa edildi. 1919’a kadar, birinci katta Şehir Meclisi ve idarenin konferans salonu vardı. Zemin katı, bir dükkân ve bir matbaa kiralamıştı. Bahçede bir itfaiye tugayı ve çatıda da bir itfaiye istasyonu bulunuyordu. 1920’lerde binada bir inşaat teknik okulu faaliyet gösterdi. II. Dünya Savaşı’ndan sonra bir müzeye dönüştürüldü. Önce yerel tarih müzesi, ardından (1980) Sovyet politikacı ve askeri subayın adını taşıyan Kliment Voroshilov Müzesine dönüştü. Kliment Voroshilov Müzesi koleksiyonu, Voroshilov ailesine ait yaklaşık 36 bin sergiden oluşuyordu. Müze, 1990’da da Luhansk kenti Tarih ve Kültür Müzesi olarak yeniden düzenlendi. Luhansk Tarih ve Kültür Müzesi Luhansk Tarih ve Kültür Müzesi koleksiyonu, 50.000’den fazla parçadan oluşuyor. 19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başına ait ev eşyaları, devrim öncesi şehir belgeleri ve fotoğrafları içeriyor. Müzede ana serginin yanı sıra Luhansk’ın ilk belediye başkanının eserleri ile doktorlar, eğitimciler ve hayırseverler de dahil olmak üzere yerel aydınların önde gelen temsilcileri yer alıyor. Müzenin koleksiyonunda yer alan ve 12 binden fazla kitaptan oluşan kütüphane özellikle değerlidir. Bu kütüphanede, Büyük Britanya Kraliçesi II. Elizabeth tarafından Mareşal Voroshilov’a sunulan Encyclopedia Britannica da yer alıyor.[1] Luhansk Tarih ve Kültür Müzesinde, Mareşal Voroşilof ve ailesine ayrılmış özel bir oda vardır. Oda duvarlarına mareşalin ve ailesinin fotoğrafları asılmış, vitrin camlarına mareşalin üniformaları, madalyaları, özel eşyaları ve kitapları dizilmişti. Mareşal Kliment Efremoviç Voroşilov (Климе́нт Ефре́мович Вороши́лов)[2], 4 Şubat 1881 – 2 Aralık 1969) 1903’te Rus Sosyal Demokrat Partisi’ne girdi. 1906’da Bolşevik delegesi olarak Stockholm kongresine katıldı. Birkaç defa tutuklandı ve sürgüne gönderildi. 1917 Ekim Devrimi’nden sonra Petrograd Savunma Komitesi Başkanı oldu. 1918’de Ukrayna 5. Kızıl Ordusu’nu kurdu. 10. Ordu kumandanıyken Çariçin Savunması sırasında Stalin ile dost oldu. Stalin’in Çariçin’den ayrılmasının ardından Troçki tarafından 10. Ordu kumandanlığından azledildi. 1925-1940 arasında Halk Savunma Komiserliği yaptı. II. Dünya Savaşı’nda Leningrad Savunmasını yaparak Wehrmacht’ın kenti ele geçirmesini önledi. Savaş sonunda mareşalliğe yükseltildi ve 1947’de Politbüro üyesi oldu. 1953-1960 arasında Yüksek Sovyet Prezidyumu Başkanlığı (cumhurbaşkanlığı) yaptı. Atatürk ile aynı yıl doğan Voroşilof 1969’da Moskova’da öldü. Maraşel Voroşilof’un Türkiye ile ilgisi, Kurtuluş Savaşı’nın sürdüğü yıllarda askeri bilgisiyle savaşın taktik ve stratejisine katkıda bulunması amacıyla Ankara’ya gönderilmesi ile başladı. Voroşilov, Türkiye’ye General Mihail Vasilyeviç Frunze ile gelmişti. General Frunze, Sovyetler Birliği tarihi içinde önemli bir yere sahipti. Lenin’in özel talimatıyla, olağanüstü elçi sıfatıyla 13 Aralık 1921′de Ankara’ya geldi. Voroşilov, Ankara’da askeri danışmanlık yaptı, Sovyet hükümeti ile yaptığı temaslarla TBMM Hükümeti’ne büyük yardımlar sağladı. Furunze ve Voroşilov’un maddi ve manevi destekleri her zaman devam etti. 1927’de Sovyetlerden gelen pek çok tank, top gibi ağır silahların Tophane Limanı’ndan Türkiye’ye giriş yapmış olması somut bir örnek olarak verilebilir. Özetle Cumhuriyet’in ilk dönemlerinde Türk-Rus ilişkilerinin oldukça dostaneydi. [3] Kliment Yefremoviç Voroşilov, 1933 yılında Türkiye Cumhuriyeti’nin onuncu kuruluş yıldönümü kutlamalarında dost ülkenin yanında yer almak amacıyla Sovyet hükûmeti tarafından Türkiye’ye gönderilen heyetin de başkanıydı. Heyetin resmî ziyareti 26 Ekim 1933’te İstanbul’a gelmeleri ile başlamış ve 10 Kasım 1933’te İstanbul’dan ayrılmaları ile son bulmuştur. Ziyaret sadece Ankara’da resmî temaslarda bulunulmasıyla değil Anadolu’nun birçok şehrine de ziyaret gerçekleşmesiyle kapsamlı bir gezi olmuştur. Bu kapsamda, Voroşilov başkanlığındaki Sovyet Heyeti 26 Ekim tarihinde İstanbul’dan özel bir trenle yola çıktı ve 27 Ekim 1933’te Ankara’ya ulaştı. Ankara Palas’ta konakladılar. Resmi ziyaretleri gerçekleştirdikten sonra, Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Bey tarafından Anadolu Kulübünde kendileri onuruna yemek verildi. Yemeğin akabinde saat 17.00’da Gazi Mustafa Kemal Paşa tarafından kabul edildiler. Görüşme yaklaşık 3 saat sürdü. Akşam saatlerinde ise Başbakan İsmet Paşa tarafından Sovyet Heyeti onuruna Ankara Palas’ta bir akşam yemeği verilmiştir. Heyet, 31 Ekim tarihinde Ankara’da birtakım incelemelerde ve ziyaretlerde bulundu. 1 Kasım tarihinde ise Sovyet heyeti, Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın açılış konuşmasını gerçekleştirdiği Türkiye Büyük Millet Meclisinin dördüncü dönem üçüncü yasama yılı açılışına katıldı. Voroşilov, yasama yılı açılışını cumhurbaşkanlığı locasından takip etti. Akşam saatlerinde ise kendilerine tahsis edilmiş özel bir tren ile Ankara’dan İzmir’e yola çıktılar. 4 Kasım tarihinde İzmir Valisi eşliğinde Bergama’yı gezdiler, burada tarihi kalıntıları ve yapılmakta olan kazıları incelediler. Mustafa Kemal Atatürk Cumhuriyet’in 10. Yıl Törenleri’nde, Rus Heyeti Başkanı Harbiye Komiseri Mareşal Voroşilov ile birlikte. (29.10.1933)[4] Sovyet Kliment Voroşilov ile Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk arasında özel bir dostluk vardı. Atatürk, bu dostluğun bir göstergesi olarak, Taksim Cumhuriyet Anıtında Voroşilov’a da yer verdirmiştir. İstanbul Taksim Meydanı’nda bulanan heykeltıraş Pietro Canonica’ın eseri olan, çevre düzenlemesini mimar Giulio Mongeri tarafından yapılan ve 8 Ağustos 1928’de açılan Cumhuriyet anıtının [5]bir köşesindeki Mustafa Kemal’in hemen solundaki sivil giyimli şahıs General Mihail Vasiliyeviç Frunze; Frunze’nin arka solundaki kasketli asker de bir başka Sovyet generali, Kliment Voroşilov’dur.[6] Taksim Cumhuriyet Anıtında Kliment Yefremoviç Voroşilov [7] Atatürk ile Kliment Voroşilov arasındaki özel dostluğun bir diğer göstergesi Atatürk’ün kendi altın saatini Voroşilov’a hediye etmesidir. Bu saat, Luhansk Tarih ve Kültür Müzesi’ndedir. Luhansk Tarih ve Kültür Müzesi’nde sergilenen Kliment Voroşilov’a ait eşyaları müzeye, oğlu Peter vermiştir. Oğul Peter’in de anlatımıyla saatin hikâyesi şöyledir: 29 Ekim 1933’deki Türkiye Cumhuriyeti’nin onuncu yıl dönümü nedeniyle bir heyetle birlikte Türkiye’yede bulunan Voroşilov, kutlama törenlerini Atarük’le birlikte tribününden izledi. Türkiye’den ayrılmadan önce, heyetin tüm üyelerine, konuklara verilen değer ve saygının ifadesi olarak, Türk ustalarının eşsiz eserleri olan gümüş ve altın ürünler, halılar, nargileler, silahlar gibi hediyeler verildi. Voroshilov’a tüm aksesuarlarıyla bir av seti hediye edildi. Türkiye Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk, Voroşilov’a özel olarak kendi altın cep saatini verdi. Altın çerçeveli saate “KV” (Kliment Voroshilov) monogramını da kazıtmıştı. Türkiye Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk saati Voroşilov’a verirken, “Ülkemize tekrar gelirseniz, yapmanız gereken tek şey bu saatleri göstermektir, çünkü Türkiye’nin kalbine giden tüm kapılar günün veya gecenin herhangi bir saatinde sizin için açık olacaktır.” dedi.[8] Atatürk’ün Sovyet Mareşal Kliment Efremoviç Voroşilov’a Hediye Ettiği Saat[9] Atatürk’ün Kliment Voroşilov’a hediye ettiiği saat, halen Luhansk Tarih ve Kültür Müzesi’ndedir. Bu saat, 1 Mart 2011 tarihinde müzeyi ziyaret eden dönemin Türkiye Kiev Büyükelçisi Ahmet Bülent Meriç tarafından da görülmüştür. Bu tarihte büyükelçi önce, Lugansk Milli Taras Şevçenko Üniversitesi’deki Türk Merkezi Enteraktif Sınıfı açılışına katıldı. Projeyi Türkçe öğretmeni Melike Bahar Tike Tetik, eşi ve merkez müdürü Uğur Tetik ile bölüm başkanları Natalya Fediçiva hazırlamıştı. Tören bitiminde büyükelçi, buradakillerle akşamüzeri Lugansk Müzesinde görüşmek üzere sözleşerek üniversiteden ayrıldı. Büyükelçi öğleden sonra müzeye geldi. Üniversitedeki törende bulunan öğretmenler ile Lugansklı işadamı Mehmet Canlı da orada idi. Atatürk’ün Kliment Voroşilov’a hediye ettiiği ve güvenlik için müze kasasında muhafaza edilen saat kasadan çıkarıldı ve ziyaretçelere gösterildi. Bu önemli saati görmeye gelen büyükelçi ve yanındakiler, saatle birlikte çeşitli fotoğraflar da çektiler. (Bu çalışmadaki saat ile ilgili görseller de Melike Bahar Tike Tetik’e aittir) Lugansk kentindeki Tarih Müzesi’nde Mareşal Voroşilov’un özel eşyaları arasında bulunan ve büyükelçi Meriç için de kasadan çıkarılan altın cep saati günümüzde bile zamanı net olarak göstermektedir.[10] Büyükelçi Ahmet Bülent Meriç ile Diğer Yetkililer ve Atatürk’ün Voroşilof’a Hediyesi Saat[11] Büyükelçi Ahmet Bülent Meriç ve Atatürk’ün Voroşilof’a Hediyesi Saat [12] [1] Ukrainian İnstitute (ui.org.ua), “ Museum of History and Culture (Tarih ve Kültür Müzesi)”, erişim: 02.07.2025 [2] Görsel: Wikipedi (tr.wikipedia.org), “Kliment Voroşilov”, erişinm: 02.07.2025 [3] Ukrayna Haber (ukraynahaber.com), “Atatürk’ün bir dosta hediyesi [İZLENİM]”, 12 Mart 2011, erişim: 02.07.2025, [4] İşte Atatürk (isteataturk.com), “Atatürk’ün Kronolojik Fotoğrafları / 1933 – Kasım”, erişim: 02.07.2025 [5] Vikipedi, “Taksim Cumhuriyet Anıtı”, erişim: 17.09.2024 [6] HaberTürk, Murat Bardakçı “Taksim’deki anıt ve Rusya gerçeği”, 21.12.2015, erişim: 17.09.2024 [7] Aydınlık (aydinlik.com.), “Atatürk, saatini hediye etmişti! O Sovyet Mareşal kim?”, 30 Nisan 2024 , erişim: 02.07.2025 [8]УКРАЇНА КРИМІНАЛЬНА (cripo.com.ua), “Невероятные похождения Клима Ворошилова в Турции (Kliment Voroşilov’un Türkiye’deki inanılmaz maceraları)”, 27.12.2016, erişim: 02.07.2025 [9] Görsel: Melike Bahar Tike Tetik [10] Ukrayna Haber (ukraynahaber.com), “Atatürk’ün bir dosta hediyesi [İZLENİM]”, 12 Mart 2011, erişim: 02.07.2025 [11, 12] Görsel: Melike Bahar Tike Tetik