YUNANİSTAN, Girit, Hanya, Chalepa, Ulusal Araştırma ve Çalışmalar Vakfı “Eleftherios K. Venizelos” Eleftherios Venizelos Evi – Müzesi: Yunan Devlet ve Siyaset Adamı Venizelos’un Atatürk’ü Nobel Barış Ödülüne Aday Gösterdiği Mektubun Örneği YUNANİSTAN, Girit, Hanya, Chalepa, Ulusal Araştırma ve Çalışmalar Vakfı “Eleftherios K. Venizelos” Eleftherios Venizelos Evi – Müzesi: Yunan Devlet ve Siyaset Adamı Venizelos’un Atatürk’ü Nobel Barış Ödülüne Aday Gösterdiği Mektubun Örneği Mektup, Yunanistan’ıni Girit adasındaki Hanya kentinin Halepa ilçesinde bulunan, Ulusal Araştırma ve Çalışmalar Vakfı “Eleftherios K. Venizelos” Eleftherios Venizelos Evi – Müze’sindedir Eleftherios Kyriakou Venizelos (6 Ekim 1910 – 25 Şubat 1915), 1910 ile 1933 yılları arasında, sekiz dönemde toplam 12 yıldan fazla Yunanistan başbakanı olarak görev yapmış Yunan siyasetçi ve devlet adamıdır. Liberal Parti’nin kurucusu ve ilk başkanıdır. Yunan ulusal kurtuluş hareketinin önde gelen önderlerlerinden birisi ve Megali İdea‘nın da mimarlarındandır.[1] Megali İdea (Büyük İdeal / Büyük Yunanistan), Fatih’in 1453’de İstanbul’u alarak son verdiği Bizans İmparatorluğu’nun toprakları ile geçmişte Yunanca konuşulan diğer tüm toprakların da Yunanistan’ın hakkı olduğunu ileri süren; bu toprakları geri alarak başkenti İstanbul (Konstantinopolis) olan, Büyük Helen İmparatorluğu‘nu yeniden kurma düşüncesidir. Megali İdea’nın önemli önderlerinden biri Yunan tarihinin ünlü şairi ve ulusal kahraman olarak kabul edilen Rigas Ferreos’tur (1757-1798). 1791 yılında Bükreş’te bulunduğu bir sırada “Megali İdea Haritası” olarak da bilinen Helen İmparatorluğu haritasını çizmiş ve 1796 yılında Viyana’da bastırmıştır. Bu haritada; Yunanistan’ın günümüzdeki topraklarına ek olarak, Makedonya, Batı ve Doğu Trakya, Balkanlardaki tarihi Epir bölgesi, Ege adaları, Girit, Rodos, Kıbrıs, Anadolu’nun yarıdan fazlası, Bozcaada, Karadeniz Bölgesi ile İstanbul, Helen /Yunan toprakları olarak gösterilmiştir. Buna göre; eskiden Yunanca konuşulan tüm toprakları sınırları içine alan bu devletin adı “Helen Cumhuriyeti” resmi dili ise Yunanca olacaktı.[2] Türkiye ile Yunanistan 20. yüzyıl başlarında savaşıyordu. “Savaş, Yunanistan’ın, İngiltere’nin de teşvikiyle 19 Mayıs 1919’da İzmir’i işgal etmesiyle başlamıştı. 30 Ağustos 1922 Türkiye’nin Kurtuluş Savaşı, Yunanistan’ın da “Küçük Asya Felaketi” oldu. Savaş sonrası Türkiye Cumhuriyeti kuruldu.”[3] Venizelos, Yunanistan’da 1920’de seçime gitti. Seçimleri “Evlatlarımızın Anadolu’da ne işi var, onları geri getireceğiz” sloganları atan muhalefetteki Kral I. Konstantin yanlısı partilerin koalisyonu kazandı. Ancak göreve gelen hükümet, İngiltere ve Fransa’nın uyarılarına rağmen, Yunan ordusunu geri çekmedi ve orduya Ankara’ya ilerlemesi emri verdi. Yenilgiden sonra Yunanistan’da askeri darbe yapıldı. Ankara’ya ilerleme emrini veren ve ikisi başbakanlık yapmış beş siyasetçi (Dimitrios Gounaris, Georgios Baltatzis, Nikolaos Stratos, Nikolaos Theotokis, Petros Protopapadakis) ile ordunun “Küçük Asya (Anadolu) Komutanı” Georgios Hatzianestis, alelacele kurulan Askeri Mahkeme’de “vatan hainliği” suçlamasıyla yargılandı. Yargılanan altı kişi de suçlu bulundu ve kurşuna dizildi. Venizelos ise 1923’te Lozan Antlaşması’nı imzaladıktan sonra yapılan seçimlerde birkaç kez daha başbakanlık koltuğuna oturmuştur. Yunanistan’da Venizelos’un 1928’deki iktidara gelişi, Türk-Yunan ilişkileri açısından yeni bir dönemin başlangıcı olmuştur. Venizelos Yunanistan’da iktidara geldikten sonra, geçmişte Megali İdea’yı gerçekleştirebilmek için Türkiye’ye karşı takip ettiği yayılmacı dış politikadan vazgeçerek, Türk-Yunan dostluğunu kurabilmek için bazı girişimlerde bulunmuştur. Venizelos’un Türkiye ile dostluk kurma girişimleri, Atatürk tarafından da memnuniyetle karşılanmıştır. Venizelos Türkiye’ye davet edilmiştir. Venizelos, 1930’da heyetiyle birlikte Ankara’yı ziyaret etmiş, Ankara Palas’ta verilen davette Atatürk ile baş başa görüşmüş ve dönemin başbakanı İsmet İnönü’yle Türk-Yunan Dostluk ve İşbirliği Anlaşması’nı imzalamıştı. Mustafa Kemal Atatürk Cumhuriyet Bayramı Balosu’nda Yunanistan Başbakanı Venizelos’la ve Macaristan Başbakanı Kont Betlen birlikte. (29.10.1930) Mustafa Kemal Atatürk Macaristan Başbakanı Kont Betlen ve Yunanistan Başbakanı Venizelos ile Meclisten çıkarken. (29.10.1930)[4] On binlerce kişinin hayatına mal olan ve milyonlarca insanın mübadele edilmesiyle son bulan savaştan 12 yıl sonra, savaşta yenik düşen Yunanistan’ın önderi Eleftherios Venizelos, 1934’te savaşın galibi ve Balkan Paktı’nın gerçek kurucusu olduğuna inandığı eski düşmanı Mustafa Kemal Atatürk’ü Nobel Barış Ödülü’ne aday gösterdi.[5] Nobel ödülleri, İsveçli kimyager ve mühendis Alfred Bernhard Nobel’in (1833 – 1896) vasiyeti gereği verilmektedir. Alfred Nobel, şiir ve tiyatro yazan bir mucit, girişimci, bilim insanı ve iş adamıydı. Dinamitin de mucidi olan Alfred Nobel, vasiyetinde, mirasının Nobel Ödüllerinin enstitüleştirilmesi için kullanılmasını ve bu amaçla her yıl 33.200.000 kronunun insanlığa hizmette bulunanlara sunulmasını istemiştir. 1900 yılında İsveç hükûmeti Nobel Vakfı’nı kurmuştur. Nobel Ödülleri bu tarihten sonra düzenli olarak verilmektedir. İlk Nobel Ödülleri 1901 yılında verildi Ödüller her yıl Alfred Nobel’in ölüm yıl dönümü olan 10 Aralık’ta verilir. Nobel ödülleri, fizik, kimya, tıp veya fizyoloji, edebiyat ve barışa hizmet olmak üzere toplam beş dalda verilir. Fizik, kimya, ekonomi alanlarındaki ödülleri İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi; fizyoloji veya tıp alanındaki ödülleri İsveç Akademisi Karolinska Enstitüsü; edebiyat ve barış alanındaki ödülleri Norveç Nobel Komitesi vermektedir. Nobel Barış Ödülü, Alfred Nobel’in vasiyeti uyarınca, her yıl ulusların ve halkların kardeşliği, silah ve orduların azaltılması ve barış kongreleri düzenlemek için en çok çaba sarfeden kişi, kişiler veya kuruluşlara verilir. Ödül komitesinin üyeleri ise Norveç parlamentosu tarafından seçilir. [6] Venizelos, Atatürk’ü Nobel Barış Ödülü’ne aday göstermek için, Norveç’in başkenti Oslo’da bulunan Nobel Ödülü Komitesi Başkanlığına, 12 Ocak 1934 tarihli üç sayfadan oluşan Fransızca olarak yazılmış bir mektup gönderdi. Venizelos’un, Atatürk’ü Nobel Barış Ödülü’ne aday gösterdiği 12 Ocak 1934 tarihli Fransızca yazılmış bu mektubun orijinali, Oslo’daki Norveç Nobel Enstitüsü’nde bulunan Nobel arşivlerindedir. Arşiv bilgileri (ADAY: Mustafa Pascha Kemal;Founder and president of the Republic of Turkey (1923-1938) (Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu ve cumhurbaşkanı (1923-1938)). ADAY GÖSTEREN: B K Veniselos; Member of the Greek parliament (Yunan parlamentosu üyesi); Nomination for Nobel Peace Prize, Year: 1934, Number: 24 – 1 (Nobel Barış Ödülü Adaylığı, Yıl: 1934, Sayı: 24 – 1) biçimindedir.[7] K. Venizelos’un Nobel Ödül Komitesi Başkanı’na gönderdiği, Mustafa Kemal Atatürk’e Barış Ödülü verilmesiyle ilgili mektubunun bir örneği ise Yunanistan’da Eleftherios K. Venizelos Ulusal Araştırma ve Çalışmalar Vakfı’ndadır. Eleftherios Kyriakou Venizelos Ulusal Araştırma ve Çalışmalar Vakfı (Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών “Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος”), Venizelos’un eserleri ve dönemi üzerine araştırma ve inceleme merkezi oluşturmak amacıyla 26 Mart 2000 tarihinde kurulmuştur. Vakfın merkezi, Hanya’nın Halepa kentindeki 1877 yılından kalma tarihi Eleftherios Venizelos konutudur. İdari ve Bilimsel Hizmetleri ise Kasım 2005’ten bu yana Venizelos Evi’nin karşısındaki eski Vloum Evi’nin restore edilmiş binasında bulunmaktadır. Ağustos 2007’de binaya Vakfın ilk Başkanı’nın onuruna “Metropolitan Irineos Galanakis” Konağı adı verilmiştir. Yunanistan Parlamentosu, Vakfın kuruluşunu (2841/21-9-2000 sayılı Kanun ve 4386/11-05-2016 sayılı Kanunla değiştirildiği şekliyle) onaylamış, himayesine almış ve kurucu üye yapmıştır. Vakfın tüzüğü, Girit Yerel Kilisesi ve Yerel Yönetimi, önde gelen bilim, kültür ve ekonomi kurumları (Girit Teknik Üniversitesi, Benaki Müzesi, ELIA, Bodossaki Vakfı, Girit Ortodoks Akademisi, “Ayasofya” Kamu Yararına Vakıf, Ulusal Banka, Pire Bankası, Hanya Bankası, ANEK, İNKA Kooperatifi vb.), bilimsel dernekler, yabancı kuruluşlar ve kamusal yaşamın önemli isimleri de dahil olmak üzere 32 üye tarafından imzalanmıştır. Vakıf, Venizelos’un yaşamı ve eserleriyle ilgili olan ve 19. yüzyılın ortalarından 1960’ların sonuna kadar olan dönemi kapsayan arşiv koleksiyonlarına sahiptir. Vakfın arşiv koleksiyonları, el yazmaları, grafik sanat eserleri (kartpostallar ve taşbaskılar – posterler), haritacılık materyalleri ile mikrofilm ile fotoğrafrafik ve görsel-işitsel materyallerini (büyük ressamların orijinal eserleri, taşbaskı serileri, haritalar, fotoğraf plakaları, nadir fotoğraflar, kartlar, slaytlar ve fotoğraf negatifleri) içermektedir. Ayrıca 2.500 sayfalık yayın bulunmaktadır. Vakfın müze koleksiyonu da benzersiz bir nadirliğe sahiptir ve sanat eserleri (madalyalar, halk sanatı, azizler, heykeller, minyatür el sanatları, mücevherler, tablolar, sikkeler, mühürler, duvar resimleri, fotoğraflar), mobilyalar, objeler, aydınlatma armatürleri, halılar, kumaşlar, giysiler ve araçlardan oluşmaktadır.[8] Venizelos’un Atatürk’ü Nobel Barış Ödülüne aday gösterdiğ mektubun Yunanistan’da bulundukları yer konusunda, Κεντρική Υπηρεσία των Γενικών Αρχείων του Κράτους (Γ.Α.Κ.) (Genel Devlet Arşivleri Merkez Servisi (G.A.K.)) ile Eleftherios K. Venizelos” Ulusal Araştırma ve İnceleme Vakfı‘na 14.07.2025 tarihinde e-posta göndererek bilgi talep ettik. Her iki kurumun 16.07.2025 tarihli e-posta yanıtlarına dayalı olarak; bu mektubun bir örneği Yunanistan’da Eleftherios K. Venizelos Ulusal Araştırma ve Çalışmalar Vakfı’ndadır. Bu bilgi, böylece doğrullanmış bir bilgidir. 3 sayfadan oluşan ve Fransızca yazılmış olan mektup, Vakfın Benaki Müzesi’nde bulunan Dijital Arşiv bölümünde saklanmaktadır. Sözkonusu mektup müzede ayrıca sergilenmemekte ancak, bir talep formu doldurularak görselleri alınabilmektedir. Bu çalışmadaki mektup görselleri de aynı yöntemle, “Elena Venizelou Square, Posta Kodu 73133, Chalepa, Hanya” adresinde bulunan Ulusal Araştırma ve Çalışmalar Vakfı “Eleftherios K. Venizelos” Eleftherios Venizelos Evi – Müze’sinden temin edilmiştir. Mektubun Ulusal Araştırma ve Çalışmalar Vakfı’nın web sitesindeki dijital arşiv bilgileri şöyledir: YEREL AYRINTILAR (Τοπικά Στοιχεία) ARŞİV MENŞE ORGANİZASYONU (ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ ΑΡΧΕΙΟΥ): Benaki Müzesi(Μουσείο Μπενάκη) BELGE ORIGIN ARŞİVİ (ΑΡΧΕΙΟ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ ΤΕΚΜΗΡΙΟΥ): Eleftherios Venizelos Arşivi (Αρχείο Ελευθερίου Βενιζέλου) BELGE NUMARASI (ΑΡΙΘΜΟΣ ΤΕΚΜΗΡΙΟΥ): 108 BELGE KATEGORİSİ (ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΤΕΚΜΗΡΙΟΥ): El yazması materyal (Χειρόγραφο υλικό) BELGE DOSYASI (ΦΑΚΕΛΟΣ ΤΕΚΜΗΡΙΟΥ): Dosya 283() TANIMLAYLICI VERİLER (Περιγραφικά Στοιχεία) BELGE DİLİ (ΓΛΩΣΣΑ ΤΕΚΜΗΡΙΟΥ): Fransızca (Γαλλική) BAŞLIK (ΤΙΤΛΟΣ): E. Venizelos’un Nobel Ödül Komitesi Başkanı’na, Mustafa Kemal’e Barış Ödülü verilmesiyle ilgili mektubu. (Επιστολή του Ε.Βενιζέλου προς τον Πρόεδρο της Επιτροπής Βραβείου Νόμπελ σχετικά με την απονομή βραβείου ειρήνης στον Μουσταφά Κεμάλ.) TARİH (ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΑ): 1930 SAYFA SAYISI (ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΕΛΙΔΩΝ): 3 BELGE TÜRÜ (ΕΙΔΟΣ ΤΕΚΜΗΡΙΟΥ): Mektup (Επιστολή) BELGENİN ÖZGÜNLÜĞÜ (ΓΝΗΣΙΟΤΗΤΑ ΤΕΚΜΗΡΙΟΥ): Kopya (Αντίγραφο) ALMA YERİ (ΟΠΟΣ ΠΑΡΑΛΑΒΗΣ): Norveç (Νορβηγία) ÖZET (ΠΕΡΙΛΗΨΗ): Doğu’yu sarsan savaşlara Yunan-Türk uzlaşısıyla son verdiği için Mustafa Kemal’e Nobel Barış Ödülü verilmesini öneriyor. (Προτείνει να απονεμηθεί βραβείο Νόμπελ ειρήνης στον Μουσταφά Κεμάλ, επειδή έθεσε τέρμα στους πολέμους που συγκλόνισαν την Ανατολή, μέσω της ελληνοτουρκικής συνεννόησης.) BELGE GÖNDERENLER (ΑΠΟΣΤΟΛΕΙΣ ΤΕΚΜΗΡΙΩΝ): Venizelos Eleftherios K. 1864-1936 (Βενιζέλος Ελευθέριος Κ. 1864-1936) BELGELERİN ALICISI (ΠΑΡΑΛΗΠΤΕΣ ΤΕΚΜΗΡΙΩΝ): Nobel Ödülü Komitesi Başkanı (Πρόεδρος Επιτροπής Βραβείου Νόμπελ) BELGE REFERANSLARI (ΑΝΑΦΕΡΟΜΕΝΟΙ ΤΕΚΜΗΡΙΩΝ): Kemal, Mustafa, Paşa (Κεμάλ, Μουσταφά, Πασά)[9]Venizelos’un Nobel Ödül Komitesi Başkanı’na, Mustafa Kemal’e Barış Ödülü verilmesiyle ilgili mektubunun Eleftherios Venizelos dijital arşivindeki bilgileri ve Türkçe çevirisi[10] Mektup, Yunanistan Search Culture portalında da yayımlanmıştır. (SearchCulture.gr, Yunanistan’ın dört bir yanındaki 112 kurumdan (müzeler, galeriler, kütüphaneler, arşivler, kültür ve araştırma merkezleri) sağlanan 150 dijital kültürel mirasa ve birr milyondan fazla öğeye erişim sağlayan Ulusal Dijital Kültürel İçerik portalıdır.) Bu portaldaki mektup ve arşivle ilgili bilgiler de şunlardır: Başlık (Τίτλος): E. Venizelos’un Nobel Ödül Komitesi Başkanı’na Mustafa Kemal’e Barış Ödülü verilmesiyle ilgili mektubu. (Επιστολή του Ε.Βενιζέλου προς τον Πρόεδρο της Επιτροπής Βραβείου Νόμπελ σχετικά με την απονομή βραβείου ειρήνης στον Μουσταφά Κεμάλ) Yaratıcı (Δημιουργός): Venizelos Eleftherios K. 1864-1936 (Βενιζέλος Ελευθέριος Κ. 1864-1936) Başbakanlar, Politikacılar, Gazeteciler, Avukatlar, Çevirmenler, Yazarlar (Πρωθυπουργοί, Πολιτικοί, Δημοσιογράφοι, Δικηγόροι, Μεταφραστές, Συγγραφείς) Venizelos Eleftherios, 1864-1936 Semantics.gr terim URI’si (Βενιζέλος Ελευθέριος, 1864-1936) Katsayı (Συντελεστής): Kemal, Mustafa, Paşa (Κεμάλ, Μουσταφά, Πασά) Nobel Ödül Komitesi Başkanı (Πρόεδρος Επιτροπής Βραβείου Νόμπελ) Yönlendirilen varlık (Αναφερόμενη οντότητα): Başbakanlar, Politikacılar, Cumhurbaşkanları, Askerler (Πρωθυπουργοί, Πολιτικοί, Πρόεδροι, Στρατιωτικοί) Kemal Atatürk Mustafa, 1881-1938 Semantics.gr terim URI’si (Κεμάλ Ατατούρκ Μουσταφά, 1881-1938) Tanım (Περιγραφή): Doğu’yu sarsan savaşlara Yunan-Türk uzlaşısıyla son verdiği için Mustafa Kemal’e Nobel Barış Ödülü verilmesini öneriyor. (Προτείνει να απονεμηθεί βραβείο Νόμπελ ειρήνης στον Μουσταφά Κεμάλ, επειδή έθεσε τέρμα στους πολέμους που συγκλόνισαν την Ανατολή, μέσω της ελληνοτουρκικής συνεννόησης) Tip (Τύπος): Mektup / El yazısı materyal (Επιστολή) Mektup Semantics.gr terim URI’si (Επιστολή) El Yazması Metin Semantics.gr terim URI’si (Χειρόγραφο) Kapsam (coğrafi veya zamansal) (Κάλυψη (γεωγραφική ή χρονική)): 1930 Oluşturulma tarihi (Ημερομηνία δημιουργίας): 1930 Zaman kapsamı (Χρονική κάλυψη): Modern Yunanistan (Νεότερη Ελλάδα) Savaşlar Arası Semantics.gr terim URI’si (Μεσοπόλεμος) Tarih (Χρονολογία): 1930 Dil (Γλώσσα): Fransızca (Γαλλική γλώσσα) Europeana tipi (Europeana τύπος): Metin/PDF (Κείμενο/PDF) Sağlayıcı (Πάροχος): Ulusal Araştırma ve Çalışmalar Vakfı “Eleftherios K. Venizelos” (Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος») Depo / koleksiyon (Αποθετήριο / συλλογή): Ulusal Araştırma ve Çalışmalar Vakfı “Eleftherios K. Venizelos” – Dijital Arşiv (Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος» – Ψηφιακό Αρχείο) Bireysel koleksiyon (Επιμέρους συλλογή): Benaki Müzesi / Eleftherios Venizelos Arşivi (Μουσείο Μπενάκη Αρχείο Ελευθερίου Βενιζέλου)[11] Venizelos’un Nobel Ödül Komitesi Başkanı’na, Mustafa Kemal’e Barış Ödülü Verilmesiyle İlgili Mektubun Search Culture.Sitesindeki Bilgileri[12] VENİZELOS’UN ATATÜRK’Ü NOBEL’E ADAY GÖSTERDİĞİ MEKTUP Venizelos’un Nobel Ödül Komitesi Başkanı’na gönderdiği, Atatürk’e Nobel Barış Ödülü Verilmesiyle İlgili Mektubunun Örneği [13] Bu mektubunun 18.07.2025 tarihli ChatGBT Türkçe çevirisi şöyledir: Atina, 12 Ocak 1934 (Norveç, Oslo – Nobel Ödülü Komitesi Başkanına) Sayın Başkan, Yaklaşık yedi yüzyıl boyunca tüm Yakın Doğu ve Orta Avrupa’nın büyük bir kısmı kanlı savaşların sahnesi olmuştur. Bunun başlıca nedeni Osmanlı İmparatorluğu ve Sultanların mutlakiyetçi rejimiydi. Hristiyan halkların boyunduruk altına alınması, Haç ile Hilal arasındaki din savaşları ve bunun doğal sonucu olan bu halkların özgürleşme çabasıyla art arda gelen isyanlar, sürekli bir tehlike kaynağı oluşturan bir durum yaratmıştı. Osmanlı İmparatorluğu Sultanların verdiği şekli korudukça bu durum bir tehlike kaynağı olarak kalmaya devam edecekti. 1922’de Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulması ve Mustafa Kemal Paşa’nın ulusal hareketinin düşmanlarına karşı zafer kazanmasıyla, bu istikrarsızlık ve hoşgörüsüzlük hali kesin olarak sona erdirilmiştir. Gerçekten de, bir ulusun yaşamında bu kadar kısa sürede bu denli köklü bir değişim nadiren gerçekleşmiştir. Çöküşte olan, hukukun ve dinin iç içe geçtiği teokratik bir rejimle yönetilen bir imparatorluğun yerini, canlı ve yaşam dolu ulusal ve modern bir devlet almıştır. Büyük reformcu Mustafa Kemal Paşa’nın öncülüğünde Sultanların mutlakiyetçi rejimi kaldırılmış ve devlet kesin olarak laik bir hale getirilmiştir. Bütün ulus, ilerlemeye doğru atılım yaparak, haklı olarak, uygar halkların öncüsü konumuna ulaşmayı amaçlamıştır. Ama barışın sağlamlaştırılmasına yönelik hareket, Türkiye’nin bugünkü belirgin etnik yapısını kazandıran bütün iç reformlarla el ele ilerlemiştir. Gerçekten de, Türkiye başka milletlerin yaşadığı bazı bölgeleri kaybetmeyi sadakatle kabul etmiş ve sınırlarının bu şekilde, etnik ve siyasi olarak, anlaşmalarla belirlenmiş olmasından açıkça memnun kalarak, Yakın Doğu’da gerçek bir barış direği haline gelmiştir. Biz Yunanlılar ise, uzun yüzyıllar boyunca Türkiye ile sürekli bir çatışma durumunda geçmiş olan kanlı mücadelelerin ardından, bu ülkenin eski Osmanlı İmparatorluğu’nun ardılı olarak geçirdiği derin değişimlerin etkilerini ilk hissedenler olduk. Küçük Asya felaketinin hemen ardından, savaş sonrası milli bir devlet olarak yeniden doğmuş olan Türkiye ile bir uzlaşma olasılığını fark ederek, ona samimi bir şekilde uzlaşma eli uzattık ve Türkiye bunu içtenlikle kabul etti. Bu yakınlaşma, olası en ağır anlaşmazlıklarla birbirinden ayrılmış halklar arasında bile, bu halklar barışa yönelik samimi bir arzuya kendilerini açtıklarında, sadece her iki ülke için değil, aynı zamanda Yakın Doğu’da genel barış düzeninin korunması açısından da faydalar doğmuştur. Ve barış davasına bu değerli katkının sahibi, hiç kuşkusuz Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Paşa’dır. Bu nedenle, 1930 yılında Yunan Hükümeti Başkanı sıfatıyla, Yunan-Türk Paktı’nın imzalanmasının Yakın Doğu’da barış yolunda yeni bir çağ açtığı bir dönemde, Mustafa Kemal Paşa’nın Nobel Barış Ödülü’ne adaylığını sunma onuruna sahibim. Sayın Başkan, en yüksek saygılarımla arz ederim. Elefthérios Kyriákou Venizélos 1934 yılı Nobel Barış Ödülü için, Norveç Parlamentosu tarafından seçilen Nobel Ödülü Komitesi’ne, Mustafa Kemal Atatürk ile Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Franklin Delano Roosevelt’in de aralarında bulunduğu, toplam yüz üç kurum, kuruluş ve şahıs için teklifte bulunulmuştur. Nobel Ödülü Komitesi Venizelos’un Atatürk için yaptığı teklifi, diğer bütün adaylar gibi, değerlendirmeye almıştır. Ancak Komite, yapmış olduğu değerlendirme sonunda, 1934 yılı Nobel Barış Ödülü’nün, silahsızlanma çalışmalarındaki gayretlerinden dolayı İngiliz İşçi Partisi lideri Arthur Henderson’a verilmesini uygun görmüştür. [14] [1]Wikipedia, (tr.wikipedia.org), “Eleftherios Venizelos”, erişim: 22.05.2025 [2]Recep Akdur (recepakdur.com), Prof. Dr. Recep Akdur (Başkent Üniversitesi), “Küçük Asya Felaketi (Megali İdea)”, s.3-4, erişim: 22.06.2025 [3]Cumhuriyet (cumhuriyet.com.tr), “30 Ağustos Zafer Bayramı: Venizelos, Atatürk’ü Nobel Barış Ödülü’ne aday gösterirken ne demişti?”, 30.08.2023, erişim: 07.07.2025 [4]Fotoğraflar: İşte Atatürk (isteataturk.com), “ Atatürk’ün Kronolojik Fotoğrafları / Ekim 1930”, erişim: 22.06.2025 [5]BBC NEWS (bbc.com), Stelyo Berberakis :“Venizelos, Atatürk’ü Nobel Barış Ödülü’ne aday gösterirken ne demişti?”, 30 Ağustos 2024, erişim: 22.06.2025 [6]Wikipedia (tr.wikipedia.org), “Alfred Nobel, Nobel Ödülü, Nobel Barış Ödülü”, erişim: 06.07.2025 [7]The Nobel Prize (nobelprize.org), “Nomination Archive (Adaylık Arşivi)”, erişim: 06.07.2025 [8] Atom (Aramak greekarchivesinventory.gak.gr), “Ulusal Araştırma ve İnceleme Vakfı “Eleftherios K. Venizelos”, erişim: 16.07.2025 [9]Ψηφιακό αρχείο Ελευθερίου Βενιζέλου (Eleftherios Venizelos’un dijital arşivi). venizelosarchives.gr, “Arşiv Koleksiyonu / Yerel Ayrıntılar”, erişim: 16.07.2025, [10]Ψηφιακό αρχείο Ελευθερίου Βενιζέλου (Eleftherios Venizelos’un dijital arşivi). venizelosarchives.gr, “Arşiv Koleksiyonu / Yerel Ayrıntılar”, erişim: 16.07.2025 [11]Search Culture.gr (searchculture.gr), “Επιστολή του Ε.Βενιζέλου προς τον Πρόεδρο της Επιτροπής Βραβείου Νόμπελ σχετικά με την απονομή βραβείου ειρήνης στον Μουσταφά Κεμάλ. (E. Venizelos’un Nobel Ödül Komitesi Başkanı’na, Mustafa Kemal’e Barış Ödülü verilmesiyle ilgili mektubu.)”, erişim:16.07.2025 [12]Search Culture.gr (searchculture.gr), “Επιστολή του Ε.Βενιζέλου προς τον Πρόεδρο της Επιτροπής Βραβείου Νόμπελ σχετικά με την απονομή βραβείου ειρήνης στον Μουσταφά Κεμάλ. (E. Venizelos’un Nobel Ödül Komitesi Başkanı’na, Mustafa Kemal’e Barış Ödülü verilmesiyle ilgili mektubu.)”, erişim:16.07.2025 [13]Ulusal Araştırma ve Çalışmalar Vakfı “Eleftherios K. Venizelos” Eleftherios Venizelos Evi – Müzesi, 17.07.2025 tarihli e-posta yanıtı. [14]Dergi Park, (dergipark.org.tr), Yrd. Doç. Dr. Zafer ÇAKMAK (Fırat Üniversitesi), “Venizelos’un Atatürk’ü Nobel Barış Ödülüne Aday Göstermesi””, s. 100-101, erişim: 22.06.2025
Kuzey Makedonya-Manastır, Müze Bitola, Atatürk Anı Odası: Atatürk’ün Özel Eşyaları ve Fotoğrafları ile Atatürk Kitapları ve Diğer Belgeler Kuzey Makedonya-Manastır, Müze Bitola, Atatürk Anı Odası: Atatürk’ün Özel Eşyaları ve Fotoğrafları ile Atatürk Kitapları ve Diğer Belgeler Atatürk’ün özel eşyaları ve fotoğrafları ile okuduğu ve hakkında yazılan kitaplar, Kuzey Makedonya’nın Manastır (Битола Bitola) kentinde bulunan “National Instute for Preservation of Momuments of Culture and Museum Bitola” (Ulusal Kültür Anıtlarını Koruma Enstitüsü ve Müze Biotala) binası içindeki Mustafa Kemal Atatürk Anı Odasındadır. Müze binası, Mustafa Kemal Atatürk’ün 1886 – 1899 yılları arasında eğitim aldığı, o zamanki adıyla Mektebi Askeri İdadi’dir.(Askeri Lise) Müzede ilk olarak 1978’te “Mustafa Kemal Atatürk Sergisi açıldı”. 1994 ‘te, 40 m² alana sahip bölümde “Mustafa Kemal Atatürk Anı Odası ve Kalıcı Müze Sergisi” oluşturuldu. 1998 yılında Makedonya Cumhuriyeti Hükümeti ile Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti arasında imzalanan antlaşmayla, bu alan 120 m²’ye çıkarılarak yeniden düzenlendi.[1] 2006’da da Türk Genelkurmay Başkanlığı tarafından tekrar düzenlendi.[2] Son olarak da Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Türk İş Birliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA) tarafından, 2013 yılında okul binasının restoresi ile Atatürk Anı Odasının tadilatı ve tefrişatı yapıldı. Atatürk Anı Odasında, Atatürk’ün özlü sözleri ve fotoğrafları, okul dönemine ait üniformaları, büstü, kitapları, madalyaları ve diğer eşyaları; duvarlarda Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş dönemlerine ait Savaş fotoğrafları ve hemen yanında önemli olayların açıklamaları; yer alıyor. Atatürk’ün eğitimi sırasında aldığı notlar; “Güneşin adı Kemal Atatürk” adlı belgesel film; Atatürk büstü, rölyefi, yüz maskı ile iki heykeli bulunuyor. Ayrıca Atatürk Anı Odası’nda Atatürk’ün okuduğu ve yazdığı kitaplar (Nutuk) kitaplar ile Atatürk hakkında yazılan kitapların yer aldığı bir bölüm de bulunmaktadır. [1]muzejbitola.mk, “Location” (Konum), “Ulusal Kültürel Anıtları Koruma Enstitüsü ve Bitola Müzesi Binası” [2]Hürriyet, hurriyet.com.tr, “Manastır’daki Atatürk Anı Odası yenilendi”
Kuzey Makedonya-Manastır, Müze Bitola, Atatürk Anı Odası: Atatürk’ün Özlü Sözlerinden Seçki Kuzey Makedonya-Manastır, Müze Bitola, Atatürk Anı Odası: Atatürk’ün Özlü Sözlerinden Seçki Atatürk’ün özlü sözleri, Kuzey Makedonya’nın Manastır (Битола Bitola) kentinde bulunan “National Instute for Preservation of Momuments of Culture and Museum Bitola” (Ulusal Kültür Anıtlarını Koruma Enstitüsü ve Müze Biotala) binası içindeki Mustafa Kemal Atatürk Anı Odasındadır. Müze binası, Mustafa Kemal Atatürk’ün 1886 – 1899 yılları arasında eğitim aldığı, o zamanki adıyla Mektebi Askeri İdadi’dir.(Askeri Lise) Müzede ilk olarak 1978’te “Mustafa Kemal Atatürk Sergisi açıldı”. 1994 ‘te, 40 m² alana sahip bölümde “Mustafa Kemal Atatürk Anı Odası ve Kalıcı Müze Sergisi” oluşturuldu. 1998 yılında Makedonya Cumhuriyeti Hükümeti ile Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti arasında imzalanan antlaşmayla, bu alan 120 m²’ye çıkarılarak yeniden düzenlendi.[1] 2006’da da Türk Genelkurmay Başkanlığı tarafından tekrar düzenlendi.[2] Son olarak da Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Türk İş Birliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA) tarafından, 2013 yılında okul binasının restoresi ile Atatürk Anı Odasının tadilatı ve tefrişatı yapıldı. Atatürk Anı Odasında, Atatürk’ün fotoğrafları, okul dönemine ait üniformaları, büstü, kitapları, madalyaları ve diğer eşyaları; duvarlarda Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş dönemlerine ait Savaş fotoğrafları ve hemen yanında önemli olayların açıklamaları; yer alıyor. Atatürk’ün eğitimi sırasında aldığı notlar; “Güneşin adı Kemal Atatürk” adlı belgesel film; Atatürk büstü, rölyefi, yüz maskı ile iki heykeli; Atatürk’ün okuduğu ve yazdığı kitaplar (Nutuk) kitaplar ile Atatürk hakkında yazılan kitaplar bulunuyor. Ayrıca Atatürk Anı Odası’nda ziyaretçilerin O’nun düşünce yapısını daha iyi anlayabilmeleri için Atatürk’ün birçok özlü sözü üç dilde (Türkçe, İngilizce ve Makedonca) verilmiştir: ‘’Yurtta barış, cihanda barış’’, “Dünya vatandaşları kıskançlık, açgözlülük ve kinden uzaklaşacak şekilde eğitilmelidir”, “Ulusun hayatı tehlikeyle karşı karşıya kalmadıkça savaşmak bir cinayettir” “Türkiye Cumhuriyeti’nin temeli kültürdür.” “Biz yaşam ve bağımsızlık isteyen ulusuz ve yalnız ve ancak bunun için yaşamımızı hiçe sayarız.” “Bence, bir ulusta şerefin, onurun, namusun ve insanlığın sürekli olarak bulunabilmesi kesinlikle o ulusun özgürlük ve bağımsızlığına sahip olabilmesiyle olanaklıdır.” “Diyarbakırlı, Vanlı, Erzurumlu, Trabzonlu, İstanbullu, Trakyalı ve Makedonyalı hep bir ırkın evlatları, hep aynı cevherin damarlarıdır.” “Dünyada her şey için, uygarlık için, yaşam için, başarı için en gerçek yol gösterici bilim ve tekniktir.” “Tam bağımsızlık, ancak ekonomik bağımsızlıkla olanaklıdır.” “Egemenlik kayıtsız şartsız ulusundur.” Bu sözler, aşağıdaki örneklerde olduğu gibi, çerçeveli olarak müze duvarlarında asılıdır. KUZEY MAKEDONYA, MANASTIR, MÜZE BİTOLA, ATATÜRK ANI ODASI ATATÜRK’ÜN ÖZLÜ SÖZLERİNDEN SEÇKİ 1- “YURTTA SULH, CİHANDA SULH”, “PEACE IN THE COUNTRY, PEACE IN THE WORLD”, “МИР ВО 3EMJATA, МИР ВО СВЕТОТ” 2- “DÜNYA VATANDAŞLARI KISKANÇLIK, AÇGÖZLÜLÜK VE KİNDEN UZAKLAŞACAK ŞEKİLDE EĞİTİLMELİDİR.”, “THE CITIZENS OF THE WORLD SHOULD BE EDUCATED IN A MANNER SO THAT THEY WILL AVOID HAVING CONTACT WITH ENVY, JEALOUSY, GREED AND GRUDGES.” , “ГРАЃАНИТЕ НА СВЕТОТ ТРЕБА ДА БИДАТ ЕДУЦИРАНИ НА ТОЈ НАЧИН ШТО ЌЕ БИДАТ ОСЛОБОДЕНИ ОД ЗАВИСТ, ЛАКОМОСТ И ГНЕВ.” (1935) 3- “ULUSUN YAŞAMI TEHLİKEYLE KARŞI KARŞIYA KALMADIKÇA SAVAŞ BİR CİNAYETTİR.”, “WAR IS A MURDER AS LONG AS THE LIFE OF THE NATION DOESN’T COME FACE TO FACE WITH DANGER.”, “СЕ ДОДЕКА ЖИВОТОТ НА НАЦИЈАТА НЕ Е ИЗЛОЖЕН НА ОПАСНОСТ ВОЈНАТА Е ЗЛОЧИН.”(1923) 4- “TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NİN TEMELİ KÜLTÜRDÜR.”, “THE VERY BASIS OF THE TURKISH REPUBLIC IS CULTURE”, “КУЛТУРАТА Е ТЕМЕЛОТ НА РЕПУБЛИКА ТУРЦИЈА.”(1935) 5-“BİZ YAŞAM VE BAĞIMSIZLIK İSTEYEN ULUSUZ VE YALNIZ VE ANCAK BUNUN İÇİN YAŞAMIMIZI HİÇE SAYARIZ.”, “WE ARE THE NATION THAT WANTS LIFE AND INDEPENDENCE SO ONLY FOR THIS WE DIE.”, “НИЕ СМЕ НАЦИЈА КОЈА ЈА САКА СЛОБОДАТА И ЗА НЕА ЖИВОТОТ ГО ДАВА.” (1921) 6-“BENCE, BİR ULUSTA ŞEREFİN, ONURUN, NAMUSUN VE İNSANLIĞIN SÜREKLİ OLARAK BULUNABİLMESİ KESİNLİKLE O ULUSUN ÖZGÜRLÜK VE BAĞIMSIZLIĞINA SAHİP OLABİLMESİYLE OLANAKLIDIR.”, “IN MY OPINION, TO HAVE HONOUR AND HUMANITY FOREVER ARE POSSIBLE AS LONG AS THAT NATION HAS IT’S FREEDOM AND INDEPENDENCE.”, “СПОРЕД МОЕ МИСЛЕЊЕ, ГОРДОСТА, ЧЕСТА И ЧОВЕЧНОСТА КАЈ ЕДНА НАЦИЈА СЕ МОЖНИ САMO AND ТАА Е СЛОБОДНА И НЕЗАВИСНА.” 7- “DİYARBAKIRLI, VANLI, ERZURUMLU, TRABZONLU, İSTANBULLU, TRAKYALI VE MAKEDONYALI HER BİR IRKIN EVLATLARI, HEP AYNI CEVHERİN DAMARLARIDIR.”, “FROM DİYARBAKIR, VAN ERZURUM, TRABZON, İSTANBUL TRAKYA, MACEDONIA, WE ARE ALL THE GONS OF THE SAME GENDER WE ARE ALL THE VESSELS OF THE SAME BODY”, “БЕЗ РАЗЛИКА ДАЛИ СМЕ ОБ ДИЈАРБАКИР, ВАЙ, ЕРЗУРУМ ТРАБЗОН, ИСТАНБУЛ, ТРАКИЈА ИЛИ ОД МАКЕДОНИЈА СИТЕ СМЕ ДЕЦА ОД ЕДЕН ИСТ РОД, СИТЕ СМЕ ЖИЛИ ОД ИСТО ТЕЛО” 8-“DÜNYADA HER ŞEY İÇİN, UYGARLIK İÇİN, YAŞAM İÇİN, BAŞARI İÇİN EN GERÇEK YOL GÖSTERİCİ BİLİM VE TEKNİKTİR.”, “SCIENCE AND TECHNOLOGY ARE THE TRUEST GUIDES FOR EVERY THING IN THE WORLD, FOR CIVILIZATION FOR LIFE AND FORSUCCESS”, “НАУКАТА И ТЕХНОЛОГИЈАТА СЕ ВИСТИНСКИТЕ ПАТОКАЗИ ЗА ЦИВИЛИЗАЦИЈАТА, ЖИВОТОТ И УСПЕХОТ; ЗА СЕ ВО ЖИВОТОТ”(1924), 9- “TAM BAĞIMSIZLIK, ANCAK EKONOMİK BAĞIMSIZLIKLA OLANAKLIDIR.”, “FULL INDEPENDENCE IS ONLY POSSIBLE WITH ECONOMIC INDEPENDENCE.”, “ЦЕЛОСНАТА НЕЗАВИСНОСТ Е МОЖНА СAMO CO ЕКОНОМСКА НЕЗАВИСНОСТ. (1922) 10- “EGEMENLİK KAYITSIZ ŞARTSIZ ULUSUNDUR.”, “UNCONDITIONAL, UNRESTRICTED SOVEREIGNTY BELONGS TO THE NATION.”, “СУВЕРЕНИТЕТОТ, АПСОЛУТНО И БЕЗУСЛОВНО, МУ ПРИПАГА НА НАРОДОТ.” (1935) [1] muzejbitola.mk, “Location” (Konum), “Ulusal Kültürel Anıtları Koruma Enstitüsü ve Bitola Müzesi Binası” [2]Hürriyet, hurriyet.com.tr, “Manastır’daki Atatürk Anı Odası yenilendi”
Bulgaristan-Pleven, Iskar ( Искър): Kemal Atatürk Caddesi Bulgaristan-Pleven, Iskar ( Искър): Kemal Atatürk Caddesi Kemal Atatürk Caddesi (ул. Камал Ататюрк), Bulgaristan’ın kuzeyinde, Pleven Eyaleti’nin bir parçası olan Iskar ( Искър) kasabasındadır. ул. Люлебургас ile ул. Назъм Хикмет’e bağlantılıdır. Google harita ölçümüne dayalı olarak, yaklaşık 385,87 m (1.265,97 fit) uzunluğundadır.
Yeni Zelanda-Parnell, Auckland War Memorial Museum (Auckland Savaş Müzesi): Atatürk’ün Gelibolu’da Yaşamını Yitirenlerin Annelerine Seslenişi Yeni Zelanda-Parnell, Auckland War Memorial Museum (Auckland Savaş Müzesi): Atatürk’ün Gelibolu’da Yaşamını Yitirenlerin Annelerine Seslenişi Atatürk’ün Çanakkale Savaşlarında Gelibolu’da yaşamını yitirenlerin annelerine seslenişi Yeni Zelanda’nın kuzey adasında yer alan Auckland kentinde bulunan Auckland War Memorial Museum Tāmaki Paenga Hira (Auckland, Savaş Müzesi) bahçesindeki alanda yazılıdır. Auckland War Memorial Museum Tāmaki Paenga Hira, “Private Bag 92018, Victoria Street West, Aucklend 1142, New Zealand” adresindeki Tāmaki Paenga Hira, Yeni Zelanda’nın anma törenlerine ev sahipliği yapan Auckland’ın Savaş Anıtı Müzesidir.[1] Yeni Zelanda’nın, Pasifik’teki yerinin ve halkının hikâyesini anlatan müze aynı zamanda, Yeni Zelanda’nın en eski araştırma kurumudur. Yeni Zelanda’nın en iyi üç miras kütüphanesinden birisi de buradadır. Maori ve Pasifik koleksiyonlarına, önemli doğal tarih kaynaklarına ve önemli sosyal ve askeri tarih koleksiyonlarının yanı sıra dekoratif sanatlar ve resim koleksiyonlarına sahiptir.[2] Müzenin bahçesinde çeşitli anıt taşlar vardır. Bunlardan birisi de birinci dünya savaşı mağdurları için yapılmış anıt taştır. Bu anıtın taşlarının tamamı, Gelibolu’dan getirilmiştir.[3] Bu taş anıtta Atatürk’ün Çanakkale Savaşlarında Gelibolu’da yaşamını yitirenlerin annelerine seslenişi, İngilizce olarak yazılıdır:[4] İngilizce: Those heroes who shed their blood and lost their lives. You are now lying in the soil of a friendly country. Therefore, rest in peace. There is no difference between the Johnnies and the Mehmets to us where they lie side by side here in this country of ours. You, the mothers who sent their sons from faraway countries, wipe away your tears, your sons are now lying in our bosom, and are in peace. After having lost their lives on this land they have become our sons as well…” Türkçesi: “Bu memleketin topraklarında kanlarım döken kahramanlar! Burada, dost bir vatanın toprağındasınız. Huzur ve sükûn içinde uyuyunuz. Sizler, Mehmetçiklerle yanyana koyun koyunasınız. Uzak diyarlardan evlatlarını harbe gönderen analar! Gözyaşlarınızı dindiriniz. Evlatlarınız bizim bağrımızdadır. Huzur içindedirler ve rahat uyuyacaklardır. Onlar bu topraklarda canlarını verdikten sonra, artık bizim evlatlarımız olmuşlardır.” Atatürk’ün ANZAC askerlerinin annelerine seslenişindeki bu sözlerin kaynağı, Atatürk döneminin İçişleri Bakanlarından Şükrü Kaya’dır. Şükrü Kaya bu sözleri, Atatürk’ün bizzat yazıp kendisine verdiğini söylemiştir. Atatürk’ün sözlerinin aslı ile yabancı dil çevirileri arasında ise fark vardır. Fark; yabancı dildeki çevirilere sözlerin aslında olmayan “bizim için Johnnyler ile Mehmetler arasında bir fark yoktur” (There is no difference between the Johnnies and the Mehmets to us / Il n’y a pas de différence entre les Johnnies et les Mehmets qui reposent côte à côte dans ce pays qui est le nôtre) tümcesinin fazladan eklenmiş olmasıdır. (Ayrıntılı bilgi için lütfen tıklayınız) [1]Müze Görseli: Auckland Savaş Müzesi, Jeat, 2023 [2] aucklandmuseum.com, “About”, “Contact Us”, erişim: 21.05.2024 [3]Murat Turhal, Gezgin, WhatsApp yazışmaları, Mayıs 2024 [4]Görsel: wikiloc.com, “wikiloc.com, “Auckland Volcano Fields”, erişim: 21.05.2024
ABD-Washington DC, Türkiye Cumhuriyeti Washington Büyükelçiliği: Atatürk Heykeli ABD-Washington DC, Türkiye Cumhuriyeti Washington Büyükelçiliği: Atatürk Heykeli Amerika Birleşik Devletleri’nin başkenti Washington DC’deki uluslararası elçiliklerin sıralandığı Embassy Row bölgesinde bulunan iki Atatürk heykelinden birisidir. Heykelin kaidesinde “MUSTAFA KEMAL ATATÜRK / 1881 – 1938” yazılıdır.[1] ABD – Washington DC, T.C. Büyükelçiliği: Atatürk Heykeli Milli Savunma Eski Direktörü, Washington ve Atina Eski Silahlı Kuvvetleri Ataşesi Beyazıt Karataş, 2009 yılında Aydınlık gazetesine verdiği bir röportajında, Türkiye Cumhuriyeti Washington Büyükelçiliğindeki Atatürk heykelinin (ve Atatürk maskının) hikâyesini şöyle anlatıyor:[2] T.C. Washington Büyükelçisi O. Faruk Loğoğlu, 1991-1993 yılları arasında T.C. Washington Büyükelçiliği’nde Kıdemli Askeri Ataşe ve Hava Ataşesi olarak görev yapan, dönemin Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Halil İbrahim Fırtına onuruna verilen akşam yemeğinde, büyükelçilik kabul salonunda yeni bir Atatürk Büstüne ihtiyaç olduğu dile getirir. Bunun üzerine Org. Fırtına, “Sayın Büyükelçim Türkiye’ye döner dönmez bir Atatürk Maskı ve Atatürk Heykeli’ni Büyükelçiliğimize hediye olarak göndermek istiyorum” der. Ekim 2003 ayı içerisinde de Atatürk Maskı ve Atatürk Heykelini Büyükelçiliğe gönderir. Büst ve heykel, Askeri Ataşelik tarafından teslim alınır. 27 Ağustos 2004 tarihinde, T.C. Washington Büyükelçiliği tarafından Türk Dışişleri Bakanlığı’ndan gerekli izinler alındıktan sonra ilk defa bir büyükelçilik bahçesine kaidesi hariç 2.75 metre boyundaki “Mustafa Kemal Atatürk Heykeli” Askeri Ataşelik koordinesinde dikilir. Bu yıldan itibarın 10 Kasım Atatürk’ü anma törenleri bu heykel önünde yapılmaktadır. [1]Vikipedi, “Atatürk Heykeli (Türkiye Büyükelçiliği, Washington)”, erişim: 02.11.2024 [2]Aydınlık, “ABD’nin göbeğine dikilen Atatürk heykeli”, 22.05.2019, erişim: 02.11.2024
Kuzey Makedonya-Üsküp, T.C. Üsküp Büyükelçiliği: Atatürk Heykeli Kuzey Makedonya-Üsküp, T.C. Üsküp Büyükelçiliği: Atatürk Heykeli Atatürk’ün bu heykeli, Kuzey Makedonya’da, Türkiye Cumhuriyeti Üsküp Büyükelçiliği bahçesindedir. Türkiye Yardım Sevenler Derneği’nin Beyoğlu Şubesinin önerisi ve öncülüğünde, Genel Merkez Yönetim Kurulunun eski genel başkanı Birsen Eldem başkanlığında aldığı karara dayalı olarak, Devlet Sanatçısı Metin Yurdanur’a yaptırıldı. Heykeli bağış olarak Üsküp ‘e getiren Yavuz Yalçın, kaide ve yerleştirilme işlemlerini bedelsiz gerçekleştiren LİMAK firmasıdır. Heykelin açılışı Aralık 2019’da yapıldı. Üsküp Büyükelçisi Tülin Erkal Kara, Elçilik Müsteşarı Umut Öztürk ve Elçilik görevlilerinin ev sahipliği yaptığı açılış törenine, Türk Demokrat Partisi (TDP) Genel Başkanı E. Devlet Bakanı Beycan İlyas, LİMAK Üsküp Ülke Direktörü Kurthan Apaydın, TRT Makedonya Temsilcisi Bünyamin Şahin, Ramstore Ceo’su Ayhan Uzun, Halkbank İcra Kurulu Üyesi Buket Gerecci, Avrupalı Türk Demokratlar Birliği (UETD) Başkanı Salih Utaş, Anadolu Ajansı temsilcisi Seyit Emin, Üsküp’de yaşayan Türk iş insanları, Makedon misafirler ile Türkiye Yardım Sevenler Derneği’nin Genel Başkanı Dilek Bayazıt, 2. Başkanı Dolunay Yalçın ve Beyoğlu Şube Başkanı Saadet Suyolcuoğlu katıldı.[1] Türkiye Yardım Sevenler Derneği Başkan Dilek Bayazıt açılış töreninde yaptığı konuşmada, Derneklerinin Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün bizzat talimatıyla kurulan bir dernek olduğunu kaydederek, Atatürk’ü doğduğu topraklara getirebilmekten mutluluk duyduklarını ifade etti. Atatürk’ün Kocacık’ta baba evinin, Manastır’da okuduğu okulunun, Üsküp’te de heykelinin bulunduğunu ifade eden Türkiye Cumhuriyeti Üsküp Büyükelçisi Tülin Erkal Kara yaptığı konuşmada “Heykelin Üsküp Şehir Belediyesi bünyesinde konulacağı ve orada bir tören yapılacağı yönünde planlama yapılmıştı. Ne yazık ki buradaki arkadaşlar da çok uğraştılar fakat kabul görmedi. Bazı sıkıntılar meydana geldi. Tabii heykel de gümrükte yaklaşık 2 aydır bekliyordu. Biz de dedik ki madem buraya kadar gelmiş heykelimiz, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu ulu önder Mustafa Kemal Atatürk’ün, Türkiye Cumhuriyetimizin Büyükelçiliğinde konulmasının uygun olacağını düşündük”[2], “Şunu gördük, Mustafa Kemal Atatürk bütün dünya tarafından benimsenmiş. Özellikle ve özellikle de Makedonya’nın bir evladı olarak Türkiye’ye bu kadar yardımları olmuş, Türkiye’de sayısız hizmetler yapmış bir büyüğümüzü burada ilelebet anacağız”[3] dedi. Heykelin kaidesinde Atatürk’ün “Yurtta Barış, Dünyada Barış” özlü sözü, Türkçe, Makedonca ve İngilizce olarak yazılıdır: “Yurtta sulh, cihanda sulh”, “Мир ВО ДОМОТ, мир во светот”, “Peace at home Peace inthe World” T.C. Üsküp Büyükelçiliği: Atatürk Heykeli ve Diğer Görseller[4] [1]Türkiye Yardım Sevenler Derneği, “Ata’mızın Heykeli Üsküp’te”, erişim: 09.12.2024 [2]Yeni Balkan, “T.C. Üsküp Büyükelçiliği Konutunda Atatürk Heykeli Dikildi”, 14.12.20219, erişim: 09.12.2024 [3]Haber Makedonya, “Türkiye’nin Üsküp Büyükelçiliği konutu önüne Atatürk heykeli”, 16.12.2019, erişim: 09.12.2024 [4]Görseller: Türkiye Yardım Sevenler Derneği, “Ata’mızın Heykeli Üsküp’te”, erişim: 09.12.2024
GUETAMALA-Quezaltenango, Guatemala Dışişleri Bakanlığı: Atatürk Büstü GUETAMALA-Quezaltenango, Guatemala Dışişleri Bakanlığı: Atatürk Büstü Atatürk’ün bu büstü, Guatemala’nın Quetzaltenango Departmanı’nın başkenti Quetzaltenango kentinde bulunan Guatemala Dışişleri Bakanlığı yerleşkesindedir. Büstün buraya dikilmesi, Türkiye Cumhuriyetinin kuruluşunun 100. yılı ve Türkiye Guatemala diplomatik ilişkilerinin 150. yılı dolayısıyla Guatemala’da TİKA tarafından gerçekleştirilen proje kapsamında ve Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı (TİKA) ile Türkiye Cumhuriyeti Guatemala Büyükelçiliğinin iş birliğiyle gerçekleşmiştir. Proje kapsamında ayrıca, Dışişleri Bakanlığı binasında bir alan ile bahçedeki pergola TİKA tarafından Kütahya’dan getirilen çinilerle süslenmiştir. Büstün açılışı Aralık 2023’te yapıldı. Guatemala Dışişleri Bakanı Mario Bucaro, büstün açılış töreninde yaptığı konuşmada, Osmanlı İmparatorluğu döneminde yapılan Dostluk ve Ticaret Anlaşmasıyla 150 yıl önce başlayan ilişkilerin söz verildiği gibi güçlenen bir işbirliğiyle devam ettiğini ve Atatürk’ün Türk ve dünya tarihinde eşsiz bir kişilik olduğunu ifade belirterek şöyle dedi: “Türkiye Cumhuriyetinin kurucu lideri Mustafa Kemal Atatürk’ün de bizlere öğrettiği gibi ‘Dil bir köprüdür… İnanç bir köprüdür… Tarih bir köprüdür… Köklerimize inmeli ve olayların böldüğü tarihimizin içinde bütünleşmeliyiz”[1] Atatürk, hayatını sadece ülkesine adayarak değil, bugün bağımsızlıklarını kazanmış olan Türk cumhuriyetlerine de destek vererek geçirdi. Dünyadaki sorunların barışçıl yollarla çözülmesi gerektiğine inandı. Guatemala Dışişleri Bakanlığı’nın bahçesinde bulunan Orta Amerika Federasyonu Meydanı’nda gerçekleştirilen açılış törenine, Guatemala Dışişleri Bakanı Mario Bucaro’nun yanı sıra, Türkiye’nin Guatemala Büyükelçisi Mehmet Erkan Aytun, çok sayıda ülkenin büyükelçisi, uluslararası kurumların temsilcileri, bakanlık çalışanları, vatandaşlar ve büyükelçilik personeli de katıldı. Törende konuşan Büyükelçi Aytun ise Cumhuriyet’in 100. yılında Türkiye-Guatemala diplomatik ilişkilerinin 149. yılını kutladıklarını belirterek Türkiye’nin bölgede ve dünyada barış için oynadığı rolü vurguladı. Büyük Önder Mustafa Kemal Atatürk’ün “Yurtta Barış Dünyada Barış” ilkesine atıfta bulundu.[2] Büstün kaidesinde İspanyolca olarak; “PAZ EN LA PATRIA, PAZ EN EL MUNDO / MUSTAFA KEMAL ATATÜRK / (1881-1938) FUNDADOR DE LA REPUBLICA DE TÜRKİYE” yazılıdır. (“YURTTA BARIŞ, DÜNYADA BARIŞ / MUSTAFA KEMAL ATATÜRK / (1881-1938) / TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NİN KURUCUSU”)[3] [1] TİKA, “TİKA’nın Katkıları ile Guatemala Dışişleri Bakanlığında Atatürk Büstü Kuruldu”, 26 Aralık 2023, erişim: 15.11.2024 [2] Yeniçağ, “Atatürk’ün büyüklüğünü dünya anladı yobazlar anlayamadı. Guatemala’ya Atatürk büstü dikildi”, 08 Aralık 2023, erişim: 15.11.2024 [3] Görseller: Kırım Haber Ajansı, “Guatemala Dışişleri Bakanlığında Atatürk büstü açıldı”, 27.12.2023, erişim: 15.11.2024
YUNANİSTAN-Selanik, Türkiye Selanik Başkonsolosluğu: Atatürk Evi Müzesi YUNANİSTAN-Selanik, Türkiye Selanik Başkonsolosluğu: Atatürk Evi Müzesi Atatürk Evi Müzesi, Türkiye Cumhuriyeti Selanik Başkonsolosluğu ile birlikte “Agiou Dimiltriou 151, Selanik” adresindeki yerleşkededir. Atatürk, bu evin ikinci katındaki sol tarafa düşen ocaklı odada doğmuştur. Balkan Savaşından sonra, Selanik Yunanlılarda kalmış ve bu ev Lozan antlaşması hükümlerince Yunan Hükümetine geçmiş; hükümet de Yunanlı bir aileye satmıştır. Cumhuriyet’in Onuncu yıl dönümü (29 Ekim 1933) dolayısıyla, Selanik Belediyesi, Türk-Yunan dostluğu ve Balkan Konferansının bir hatırası olarak, Atatürk’ün doğduğu evin çift kanatlı kapısının sağ köşesine Türkçe, Elence ve Fransızca olarak “Türk milletinin büyük müceddidi ve Balkan ittihadının müzahiri GAZİ MUSTAFA-KEMAL burada dünyaya gelmiştir. İş bu levha Türkiye Cumhuriyeti’nin onuncu yıldönümü münasebetiyle konulmuştur. Selanik, 29 Birinciteşrin 1933” yazılı mermer bir plaka[1] yerleştirmiştir. Selanik Belediyesi, daha sonra evi Yunanlı sahibinden satın alarak 1937’de Atatürk’e hediye etmiştir. Atatürk Evi, 1950’de geniş çaplı onarım görmüş, 10 Kasım 1953’te de müzeye[2] dönüştürülerek ziyaretçilere açılmıştır. Ziyaretçiler dilerlerse evi Türkçe, İngilizce ve Yunanca sesli rehberle dolaşabilmektedir. 2012’de başlatılan ve 16 Ağustos 2013’te bitirilerek ziyarete açılan yenileme çalışmaları ile evin teşhir tanziminde Birinci Etap olarak; ziyaretçilerin Atatürk hakkında bilgilendirilmesine yönelik panolar ile “Selanik”, “Manastır”, “Ankara”, “İstanbul”, “Atatük ve Çocuk” konulubelgesel filmlere yer verilmiştir. Binanın zemin katında “Atatürk ve Çocuk Odası”, Birinci katta “Manastır Odası”, İkinci katta “İstanbul Odası” olarak adlandırılan odalar düzenlenmiştir. Ankara Odasında, Cumhurbaşkanı Atatürk’ü koltuğa oturmuş şekilde canlandıran silikondan bir heykeli yer alıyor. 2014’te tamamlanan İkinci Etap yenileme çalışmaları kapsamında Ankara Odasında frag yeleği, ayakkabı, şapka, kravat, ağızlık, tabaka, kibritlik, baston, kaşkol ve yemek takımı Atatürk’ün 51 adet kişisel eşyası ile Cumhurbaşkanlığı mührü replikası (mührü)vitrinlerde sergilenmektedir. Atatürk’ün Manastır Askeri İdadisi 2 ve 3 sınıf ile Kara Harp Okulu 3. Sınıf notlarının transkripsiyonunun kopyaları; Harp okulu künye kaydı ve 1921’de kardeşi Makbule’ye gönderdiği, üzerinde kendi el yazısı bulunan Çankaya Köşkü’nde çekilmiş fotoğrafı da bulunmaktadır. Selanik Odasında ise, pencere kenarında serin üzerinde oturan ve velinde tespih tutan Zübeyde Hanım heykeli ile mutfakta masada oturan Atatürk’ün çocukluk dönemini yansıtan silikon heykeli vardır.[3] Bahçede de Atatürk’ün çocukluğunda oynadığı ağaç ve açıklama yazısı bulunuyor.[4] Selanik Atatürk’ün Evinden Görüntüler[5] Arka Cephe ve Bahçe Ön Cephe Zemin Kat Zemin Kat “Atatürk ve Çocuk Odası” Birinci Kat “Sofa” Birinci Kat “Selanik Odası” Birinci Kat “Manastır Odası” Birinci Kat “Mutfak” İkinci Kat “Sofa” İkinci Kat “Ankara Odası” İkinci Kat “İstanbul Odası” [1]GÖRSEL: Selanik Atatürk Müzesi, google.com.tr/maps/place/Selanik+Atatürk+Müzesi, GEZENADAMFATİH, Nisan 2022 [2]GÖRSEL: Selanik Atatürk Müzesi, google.com.tr/maps/place/, Nilgün Akman, Temmuz 2023 [3]T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, “Selanik Atatürk Evi”, erişim: 28.12.2024 [4]GÖRSEL: Selanik Atatürk Müzesi, google.com.tr/maps/place/, Özge Nur Görür, Nisan 2023 [5]T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, ktb.gov.tr, “Selanik Atatürk’ün Evinden Görüntüler”, erişim: 28.12.2024
Bulgaristan-Sofya, T.C. Sofya Büyükelçilik Resmi Konutu: Atatürk Odası Bulgaristan-Sofya, T.C. Sofya Büyükelçilik Resmi Konutu: Atatürk Odası Atatürk Odası, T.C. Sofya Büyükelçilik Resmi Konutu içindedir. Mustafa Kemal Atatürk, 27 Ekim 1913’ten 2 Şubat 1915’e kadar Sofya’da askeri ataşe olarak görev yaptı. O dönem Osmanlı İmparatorluğu’nun temsilcilik binası olarak kullanılan bugünkü Büyükelçilik Resmi Konutu’nda yer alan bir oda Atatürk’ün hatırasına saygı göstermek için “Atatürk Odası” olarak korunuyor. Atatürk Odası, T.C. Sofya Büyükelçiliği ve Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı ile iş birliği içerisinde, Çanakkale Ticaret ve Sanayi Odası (ÇTSO) tarafından 2022 yılında restore edildi. Odada, Atatürk’ün Sofya’da görev yaptığı sırada kaleme aldığı 100 adet rapor ve o döneme ait resmi yazışmalar arasından seçilen 20 belgenin örneklerinin kalıcı olarak sergilenmektedir. Restore edilen Atatürk Odası, 6 Haziran 2022 Pazartesi günü Türkiye Cumhuriyeti’nin Sofya Büyükelçiliği konutunda düzenlenen açılış töreni ile ziyarete açıldı. Açılış etkinliğine, T.C. Bulgaristan Büyükelçisi Aylin Sekizkök, Bulgaristan Meclis Başkan Yardımcısı Kristian Vigenin, Hak ve Özgürlükler Hareketi (HÖH) Genel Başkanı Mustafa Karadayı ve Bulgaristan Devlet Arşivler Ajansı Başkanı Doç. Dr. Mihail Gruev ve ÇTSO yetkilileri katıldı. Büyükelçi Sekizkök, açılış töreninde yaptığı konuşmada, “Biz büyükelçiler için bu ayrıcalığın en önemli unsuru, Türklerin Atası ve Cumhuriyetimizin kurucusunun, bulunduğumuz bu binada askeri ataşe olarak görev yapmış olmasıdır” diyerek, bu ayrıcalığın büyük bir sorumluluk getirdiğine ve bu mekanın tarihi bir yer olduğuna dikkat çekti. Doç. Dr. Mihail Gruev, Mustafa Kemal Atatürk’ün hatırasının kaybolmamasının özellikle önemli olduğunu; Atatürk’ün iki halk arasındaki, iki kültür arasındaki en dikkate değer bağlantı olduğuna inandığını ve onun şüphesiz hem Türklere hem de Bulgarlara ilham veren bir şahsiyet olduğunu söyledi. [1] Açılış nedeniyle bir de resepsiyon düzenlendi. Resepsiyonda, Sofya Türkiye Büyükelçisi Aylin Sekizkök, Devlet Arşivleri Başkanlığı Başkanı Prof. Dr. Uğur Ünal, Bulgaristan Devlet Arşivleri Ajansı Başkanı Prof. Mihail Gruev, ÇTSO Yönetim Kurulu Başkanı Selçuk Semizoğlu, Sofya Ticaret Müşavirleri Sinem Taştan ve Okan Pakbeşe, Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Murat Aydoğdu, Meclis Başkan Yardımcısı Turgay Kılıç, Yönetim Kurulu Üyeleri Akın Yalman, Berkin Karaca, Bülent Erdoğan, Özgür Ekşi, Meclis Üyeleri Armağan Aydeğer ve Ahmet Çelik, 15 No’lu Meslek Komite Başkanı İlhami Gezici, Kadın Girişimciler Kurulu Üyesi Gülçin Semizoğlu, Genel Sekreter Sema Sandal ile çok sayıda yerli ve yabancı yetkili hazır bulundu. ÇTSO Yönetim Kurulu Başkanı Selçuk Semizoğlu da açılışta şöyle konuştu: Cumhuriyetimizin kurucusu Ulu Önderimiz Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün Ekim 1913-Ocak 1915 yılları arasında Ataşemiliterliği görevi sırasındaki resmî belgelerin de bulunduğu bu çalışma odasının restorasyonu Sofya Büyükelçiğimiz ile yaptığımız işbirlikleri sürecinde Oda olarak üstlendik. Üyelerimiz adına önemli ve kalıcı bir eser olduğuna inanıyoruz. Atatürk’ün Sofya’daki Askeri Ataşelik görevi sırasında hazırladığı 100’ün üzerinde rapor ve bu döneme ait resmi yazışmalar arasından seçilen belgeler kalıcı olarak Atatürk Odası’nda sergilenmeye başlandı. Ata’mızın belgelerinden, Bulgaristan Devletinin kendisine gösterdiği saygı ve ilgiden bir kez daha anlıyoruz ki biz bugün Bulgaristan devleti ve halkı ile kardeşçe ve barış içinde yaşayabiliyorsak, bunun temelleri, görev yaptığı sürede Atatürk tarafından atılmıştır. Bu mirası korumak ve sahip çıkmak da bizim asli görevimizdir. [2] Aynı gün Atatürk Odası açılışından önce, Bulgaristan Arşiv Ajansı Başkanlığında “Mustafa Kemal Atatürk’ün Sofya Günleri (27 Ekim 1913-2 Şubat 1915)” isimli sergi düzenlendi. Sergi, Bulgaristan Cumhurbaşkanı Yardımcısı İliyana YOTOVA, Bulgaristan Arşiv Ajansı Başkanı Doç. Dr. Michael GRUEV, Bulgaristan Ulusal Meclis Kültür ve Medya Komisyonu Başkanı Vejdi RAŞİDOV, Türkiye’nin Sofya Büyükelçisi Aylin SEKİZKÖK ve T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanı Başkanı Prof. Dr. Uğur ÜNAL tarafından yapılan açılış konuşmaları ile açıldı. Katılımcılar arasında Azerbaycan Büyükelçisi, İsviçre Büyükelçisi, Filistin Büyükelçisi, Slovakya Büyükelçisi, Hak ve Özgürlükler Hareketi (HÖH) Partisi Genel Başkanı da yer aldı. Ayrıca Basın mensupları ve Akademisyenler tarafından da sergi yoğun olarak takip edildi. Sergi, iki ülke arşivlerinin ortak belgelerinden oluşmuştur.[3] Sofya, T.C. Büyükelçilik Konutu: Atatürk Odası Görselleri[4] [1] Kırcaaali Haber, “Türkiye’nin Sofya Büyükelçiliği Konutu’nda restore edilen Atatürk Odası açıldı”, 08.06.2022, erişim: 01.01.2025 [2]Çanakkale Yorum, “Bu Gurur ÇTSO’nun: Atatürk’ün Sofya’daki Çalışma Odasını Restore Ettirdiler”, 08.06.2022, erişim: 01.01.2025 [3]T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, “Bulgaristan Arşiv Ajansı Ziyareti ve Atatürk’ün Sofya Günleri İsimli Serginin Açılışı”, 08.06.2022, erişim: 01.01.2025 [4]Gazete Çan, “ÇTSO’dan Atam’mızın Anısına Büyük Saygı”, 08.06.2022, erişim: 01.01.2025