Türkiye Dışındaki Ülkelerde Atatürk YUNANİSTAN, Girit, Hanya, Chalepa, Ulusal Araştırma ve Çalışmalar Vakfı “Eleftherios K. Venizelos” Eleftherios Venizelos Evi – Müzesi: Yunan Devlet ve Siyaset Adamı Venizelos’un Atatürk’ü Nobel Barış Ödülüne Aday Gösterdiği Mektubun Örneği Mektup, Yunanistan’ıni Girit adasındaki Hanya kentinin Halepa ilçesinde bulunan, Ulusal Araştırma ve Çalışmalar Vakfı “Eleftherios K. Venizelos” Eleftherios Venizelos Evi – Müze’sindedir Eleftherios Kyriakou Venizelos (6 Ekim 1910 – 25 Şubat 1915), 1910 ile 1933 yılları arasında, sekiz dönemde toplam 12 yıldan fazla Yunanistan başbakanı olarak görev yapmış Yunan siyasetçi ve devlet adamıdır. Liberal Parti’nin kurucusu ve ilk başkanıdır. Yunan ulusal kurtuluş hareketinin önde gelen önderlerlerinden birisi ve Megali İdea‘nın da mimarlarındandır.[1] Megali İdea (Büyük İdeal / Büyük Yunanistan), Fatih’in 1453’de İstanbul’u alarak son verdiği Bizans İmparatorluğu’nun toprakları ile geçmişte Yunanca konuşulan diğer tüm toprakların da Yunanistan’ın hakkı olduğunu ileri süren; bu toprakları geri alarak başkenti İstanbul (Konstantinopolis) olan, Büyük Helen İmparatorluğu‘nu yeniden kurma düşüncesidir. Megali İdea’nın önemli önderlerinden biri Yunan tarihinin ünlü şairi ve ulusal kahraman olarak kabul edilen Rigas Ferreos’tur (1757-1798). 1791 yılında Bükreş’te bulunduğu bir sırada “Megali İdea Haritası” olarak da bilinen Helen İmparatorluğu haritasını çizmiş ve 1796 yılında Viyana’da bastırmıştır. Bu haritada; Yunanistan’ın günümüzdeki topraklarına ek olarak, Makedonya, Batı ve Doğu Trakya, Balkanlardaki tarihi Epir bölgesi, Ege adaları, Girit, Rodos, Kıbrıs, Anadolu’nun yarıdan fazlası, Bozcaada, Karadeniz Bölgesi ile İstanbul, Helen /Yunan toprakları olarak gösterilmiştir. Buna göre; eskiden Yunanca konuşulan tüm toprakları sınırları içine alan bu devletin adı “Helen Cumhuriyeti” resmi dili ise Yunanca olacaktı.[2] Türkiye ile Yunanistan 20. yüzyıl başlarında savaşıyordu. “Savaş, Yunanistan’ın, İngiltere’nin de teşvikiyle 19 Mayıs 1919’da İzmir’i işgal etmesiyle başlamıştı. 30 Ağustos 1922 Türkiye’nin Kurtuluş Savaşı, Yunanistan’ın da “Küçük Asya Felaketi” oldu. Savaş sonrası Türkiye Cumhuriyeti kuruldu.”[3] Venizelos, Yunanistan’da 1920’de seçime gitti. Seçimleri “Evlatlarımızın Anadolu’da ne işi var, onları geri getireceğiz” sloganları atan muhalefetteki Kral I. Konstantin yanlısı partilerin koalisyonu kazandı. Ancak göreve gelen hükümet, İngiltere ve Fransa’nın uyarılarına rağmen, Yunan ordusunu geri çekmedi ve orduya Ankara’ya ilerlemesi emri verdi. Yenilgiden sonra Yunanistan’da askeri darbe yapıldı. Ankara’ya ilerleme emrini veren ve ikisi başbakanlık yapmış beş siyasetçi (Dimitrios Gounaris, Georgios Baltatzis, Nikolaos Stratos, Nikolaos Theotokis, Petros Protopapadakis) ile ordunun “Küçük Asya (Anadolu) Komutanı” Georgios Hatzianestis, alelacele kurulan Askeri Mahkeme’de “vatan hainliği” suçlamasıyla yargılandı. Yargılanan altı kişi de suçlu bulundu ve kurşuna dizildi. Venizelos ise 1923’te Lozan Antlaşması’nı imzaladıktan sonra yapılan seçimlerde birkaç kez daha başbakanlık koltuğuna oturmuştur. Yunanistan’da Venizelos’un 1928’deki iktidara gelişi, Türk-Yunan ilişkileri açısından yeni bir dönemin başlangıcı olmuştur. Venizelos Yunanistan’da iktidara geldikten sonra, geçmişte Megali İdea’yı gerçekleştirebilmek için Türkiye’ye karşı takip ettiği yayılmacı dış politikadan vazgeçerek, Türk-Yunan dostluğunu kurabilmek için bazı girişimlerde bulunmuştur. Venizelos’un Türkiye ile dostluk kurma girişimleri, Atatürk tarafından da memnuniyetle karşılanmıştır. Venizelos Türkiye’ye davet edilmiştir. Venizelos, 1930’da heyetiyle birlikte Ankara’yı ziyaret etmiş, Ankara Palas’ta verilen davette Atatürk ile baş başa görüşmüş ve dönemin başbakanı İsmet İnönü’yle Türk-Yunan Dostluk ve İşbirliği Anlaşması’nı imzalamıştı. Mustafa Kemal Atatürk Cumhuriyet Bayramı Balosu’nda Yunanistan Başbakanı Venizelos’la ve Macaristan Başbakanı Kont Betlen birlikte. (29.10.1930) Mustafa Kemal Atatürk Macaristan Başbakanı Kont Betlen ve Yunanistan Başbakanı Venizelos ile Meclisten çıkarken. (29.10.1930)[4] On binlerce kişinin hayatına mal olan ve milyonlarca insanın mübadele edilmesiyle son bulan savaştan 12 yıl sonra, savaşta yenik düşen Yunanistan’ın önderi Eleftherios Venizelos, 1934’te savaşın galibi ve Balkan Paktı’nın gerçek kurucusu olduğuna inandığı eski düşmanı Mustafa Kemal Atatürk’ü Nobel Barış Ödülü’ne aday gösterdi.[5] Nobel ödülleri, İsveçli kimyager ve mühendis Alfred Bernhard Nobel’in (1833 – 1896) vasiyeti gereği verilmektedir. Alfred Nobel, şiir ve tiyatro yazan bir mucit, girişimci, bilim insanı ve iş adamıydı. Dinamitin de mucidi olan Alfred Nobel, vasiyetinde, mirasının Nobel Ödüllerinin enstitüleştirilmesi için kullanılmasını ve bu amaçla her yıl 33.200.000 kronunun insanlığa hizmette bulunanlara sunulmasını istemiştir. 1900 yılında İsveç hükûmeti Nobel Vakfı’nı kurmuştur. Nobel Ödülleri bu tarihten sonra düzenli olarak verilmektedir. İlk Nobel Ödülleri 1901 yılında verildi Ödüller her yıl Alfred Nobel’in ölüm yıl dönümü olan 10 Aralık’ta verilir. Nobel ödülleri, fizik, kimya, tıp veya fizyoloji, edebiyat ve barışa hizmet olmak üzere toplam beş dalda verilir. Fizik, kimya, ekonomi alanlarındaki ödülleri İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi; fizyoloji veya tıp alanındaki ödülleri İsveç Akademisi Karolinska Enstitüsü; edebiyat ve barış alanındaki ödülleri Norveç Nobel Komitesi vermektedir. Nobel Barış Ödülü, Alfred Nobel’in vasiyeti uyarınca, her yıl ulusların ve halkların kardeşliği, silah ve orduların azaltılması ve barış kongreleri düzenlemek için en çok çaba sarfeden kişi, kişiler veya kuruluşlara verilir. Ödül komitesinin üyeleri ise Norveç parlamentosu tarafından seçilir. [6] Venizelos, Atatürk’ü Nobel Barış Ödülü’ne aday göstermek için, Norveç’in başkenti Oslo’da bulunan Nobel Ödülü Komitesi Başkanlığına, 12 Ocak 1934 tarihli üç sayfadan oluşan Fransızca olarak yazılmış bir mektup gönderdi. Venizelos’un, Atatürk’ü Nobel Barış Ödülü’ne aday gösterdiği 12 Ocak 1934 tarihli Fransızca yazılmış bu mektubun orijinali, Oslo’daki Norveç Nobel Enstitüsü’nde bulunan Nobel arşivlerindedir. Arşiv bilgileri (ADAY: Mustafa Pascha Kemal;Founder and president of the Republic of Turkey (1923-1938) (Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu ve cumhurbaşkanı (1923-1938)). ADAY GÖSTEREN: B K Veniselos; Member of the Greek parliament (Yunan parlamentosu üyesi); Nomination for Nobel Peace Prize, Year: 1934, Number: 24 – 1 (Nobel Barış Ödülü Adaylığı, Yıl: 1934, Sayı: 24 – 1) biçimindedir.[7] K. Venizelos’un Nobel Ödül Komitesi Başkanı’na gönderdiği, Mustafa Kemal Atatürk’e Barış Ödülü verilmesiyle ilgili mektubunun bir örneği ise Yunanistan’da Eleftherios K. Venizelos Ulusal Araştırma ve Çalışmalar Vakfı’ndadır. Eleftherios Kyriakou Venizelos Ulusal Araştırma ve Çalışmalar Vakfı (Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών “Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος”), Venizelos’un eserleri ve dönemi üzerine araştırma ve inceleme merkezi oluşturmak amacıyla 26 Mart 2000 tarihinde kurulmuştur. Vakfın merkezi, Hanya’nın Halepa kentindeki 1877 yılından kalma tarihi Eleftherios Venizelos konutudur. İdari ve Bilimsel Hizmetleri ise Kasım 2005’ten bu yana Venizelos Evi’nin karşısındaki eski Vloum Evi’nin restore edilmiş binasında bulunmaktadır. Ağustos 2007’de binaya Vakfın ilk Başkanı’nın onuruna “Metropolitan Irineos Galanakis” Konağı adı verilmiştir. Yunanistan Parlamentosu, Vakfın kuruluşunu (2841/21-9-2000 sayılı Kanun ve 4386/11-05-2016 sayılı Kanunla değiştirildiği şekliyle) onaylamış, himayesine almış ve kurucu üye yapmıştır. Vakfın tüzüğü, Girit Yerel Kilisesi ve Yerel Yönetimi, önde gelen bilim, kültür ve ekonomi kurumları (Girit Teknik Üniversitesi, Benaki Müzesi, ELIA, Bodossaki Vakfı, Girit Ortodoks Akademisi, “Ayasofya” Kamu Yararına Vakıf, Ulusal Banka, Pire Bankası, Hanya Bankası, ANEK, İNKA Kooperatifi vb.), bilimsel dernekler, yabancı kuruluşlar ve kamusal yaşamın önemli isimleri de dahil olmak üzere 32 üye tarafından imzalanmıştır. Vakıf, Venizelos’un yaşamı ve eserleriyle ilgili olan ve 19. yüzyılın ortalarından 1960’ların sonuna kadar olan dönemi kapsayan arşiv koleksiyonlarına sahiptir. Vakfın arşiv koleksiyonları, el yazmaları, grafik sanat eserleri (kartpostallar ve taşbaskılar – posterler), haritacılık materyalleri ile mikrofilm ile fotoğrafrafik ve görsel-işitsel materyallerini (büyük ressamların orijinal eserleri, taşbaskı serileri, haritalar, fotoğraf plakaları, nadir fotoğraflar, kartlar, slaytlar ve fotoğraf negatifleri) içermektedir. Ayrıca 2.500 sayfalık yayın bulunmaktadır. Vakfın müze koleksiyonu da benzersiz bir nadirliğe sahiptir ve sanat eserleri (madalyalar, halk sanatı, azizler, heykeller, minyatür el sanatları, mücevherler, tablolar, sikkeler, mühürler, duvar resimleri, fotoğraflar), mobilyalar, objeler, aydınlatma armatürleri, halılar, kumaşlar, giysiler ve araçlardan oluşmaktadır.[8] Venizelos’un Atatürk’ü Nobel Barış Ödülüne aday gösterdiğ mektubun Yunanistan’da bulundukları yer konusunda, Κεντρική Υπηρεσία των Γενικών Αρχείων του Κράτους (Γ.Α.Κ.) (Genel Devlet Arşivleri Merkez Servisi (G.A.K.)) ile Eleftherios K. Venizelos” Ulusal Araştırma ve İnceleme Vakfı‘na 14.07.2025 tarihinde e-posta göndererek bilgi talep ettik. Her iki kurumun 16.07.2025 tarihli e-posta yanıtlarına dayalı olarak; bu mektubun bir örneği Yunanistan’da Eleftherios K. Venizelos Ulusal Araştırma ve Çalışmalar Vakfı’ndadır. Bu bilgi, böylece doğrullanmış bir bilgidir. 3 sayfadan oluşan ve Fransızca yazılmış olan mektup, Vakfın Benaki Müzesi’nde bulunan Dijital Arşiv bölümünde saklanmaktadır. Sözkonusu mektup müzede ayrıca sergilenmemekte ancak, bir talep formu doldurularak görselleri alınabilmektedir. Bu çalışmadaki mektup görselleri de aynı yöntemle, “Elena Venizelou Square, Posta Kodu 73133, Chalepa, Hanya” adresinde bulunan Ulusal Araştırma ve Çalışmalar Vakfı “Eleftherios K. Venizelos” Eleftherios Venizelos Evi – Müze’sinden temin edilmiştir. Mektubun Ulusal Araştırma ve Çalışmalar Vakfı’nın web sitesindeki dijital arşiv bilgileri şöyledir: YEREL AYRINTILAR (Τοπικά Στοιχεία) ARŞİV MENŞE ORGANİZASYONU (ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ ΑΡΧΕΙΟΥ): Benaki Müzesi(Μουσείο Μπενάκη) BELGE ORIGIN ARŞİVİ (ΑΡΧΕΙΟ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ ΤΕΚΜΗΡΙΟΥ): Eleftherios Venizelos Arşivi (Αρχείο Ελευθερίου Βενιζέλου) BELGE NUMARASI (ΑΡΙΘΜΟΣ ΤΕΚΜΗΡΙΟΥ): 108 BELGE KATEGORİSİ (ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΤΕΚΜΗΡΙΟΥ): El yazması materyal (Χειρόγραφο υλικό) BELGE DOSYASI (ΦΑΚΕΛΟΣ ΤΕΚΜΗΡΙΟΥ): Dosya 283() TANIMLAYLICI VERİLER (Περιγραφικά Στοιχεία) BELGE DİLİ (ΓΛΩΣΣΑ ΤΕΚΜΗΡΙΟΥ): Fransızca (Γαλλική) BAŞLIK (ΤΙΤΛΟΣ): E. Venizelos’un Nobel Ödül Komitesi Başkanı’na, Mustafa Kemal’e Barış Ödülü verilmesiyle ilgili mektubu. (Επιστολή του Ε.Βενιζέλου προς τον Πρόεδρο της Επιτροπής Βραβείου Νόμπελ σχετικά με την απονομή βραβείου ειρήνης στον Μουσταφά Κεμάλ.) TARİH (ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΑ): 1930 SAYFA SAYISI (ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΕΛΙΔΩΝ): 3 BELGE TÜRÜ (ΕΙΔΟΣ ΤΕΚΜΗΡΙΟΥ): Mektup (Επιστολή) BELGENİN ÖZGÜNLÜĞÜ (ΓΝΗΣΙΟΤΗΤΑ ΤΕΚΜΗΡΙΟΥ): Kopya (Αντίγραφο) ALMA YERİ (ΟΠΟΣ ΠΑΡΑΛΑΒΗΣ): Norveç (Νορβηγία) ÖZET (ΠΕΡΙΛΗΨΗ): Doğu’yu sarsan savaşlara Yunan-Türk uzlaşısıyla son verdiği için Mustafa Kemal’e Nobel Barış Ödülü verilmesini öneriyor. (Προτείνει να απονεμηθεί βραβείο Νόμπελ ειρήνης στον Μουσταφά Κεμάλ, επειδή έθεσε τέρμα στους πολέμους που συγκλόνισαν την Ανατολή, μέσω της ελληνοτουρκικής συνεννόησης.) BELGE GÖNDERENLER (ΑΠΟΣΤΟΛΕΙΣ ΤΕΚΜΗΡΙΩΝ): Venizelos Eleftherios K. 1864-1936 (Βενιζέλος Ελευθέριος Κ. 1864-1936) BELGELERİN ALICISI (ΠΑΡΑΛΗΠΤΕΣ ΤΕΚΜΗΡΙΩΝ): Nobel Ödülü Komitesi Başkanı (Πρόεδρος Επιτροπής Βραβείου Νόμπελ) BELGE REFERANSLARI (ΑΝΑΦΕΡΟΜΕΝΟΙ ΤΕΚΜΗΡΙΩΝ): Kemal, Mustafa, Paşa (Κεμάλ, Μουσταφά, Πασά)[9]Venizelos’un Nobel Ödül Komitesi Başkanı’na, Mustafa Kemal’e Barış Ödülü verilmesiyle ilgili mektubunun Eleftherios Venizelos dijital arşivindeki bilgileri ve Türkçe çevirisi[10] Mektup, Yunanistan Search Culture portalında da yayımlanmıştır. (SearchCulture.gr, Yunanistan’ın dört bir yanındaki 112 kurumdan (müzeler, galeriler, kütüphaneler, arşivler, kültür ve araştırma merkezleri) sağlanan 150 dijital kültürel mirasa ve birr milyondan fazla öğeye erişim sağlayan Ulusal Dijital Kültürel İçerik portalıdır.) Bu portaldaki mektup ve arşivle ilgili bilgiler de şunlardır: Başlık (Τίτλος): E. Venizelos’un Nobel Ödül Komitesi Başkanı’na Mustafa Kemal’e Barış Ödülü verilmesiyle ilgili mektubu. (Επιστολή του Ε.Βενιζέλου προς τον Πρόεδρο της Επιτροπής Βραβείου Νόμπελ σχετικά με την απονομή βραβείου ειρήνης στον Μουσταφά Κεμάλ) Yaratıcı (Δημιουργός): Venizelos Eleftherios K. 1864-1936 (Βενιζέλος Ελευθέριος Κ. 1864-1936) Başbakanlar, Politikacılar, Gazeteciler, Avukatlar, Çevirmenler, Yazarlar (Πρωθυπουργοί, Πολιτικοί, Δημοσιογράφοι, Δικηγόροι, Μεταφραστές, Συγγραφείς) Venizelos Eleftherios, 1864-1936 Semantics.gr terim URI’si (Βενιζέλος Ελευθέριος, 1864-1936) Katsayı (Συντελεστής): Kemal, Mustafa, Paşa (Κεμάλ, Μουσταφά, Πασά) Nobel Ödül Komitesi Başkanı (Πρόεδρος Επιτροπής Βραβείου Νόμπελ) Yönlendirilen varlık (Αναφερόμενη οντότητα): Başbakanlar, Politikacılar, Cumhurbaşkanları, Askerler (Πρωθυπουργοί, Πολιτικοί, Πρόεδροι, Στρατιωτικοί) Kemal Atatürk Mustafa, 1881-1938 Semantics.gr terim URI’si (Κεμάλ Ατατούρκ Μουσταφά, 1881-1938) Tanım (Περιγραφή): Doğu’yu sarsan savaşlara Yunan-Türk uzlaşısıyla son verdiği için Mustafa Kemal’e Nobel Barış Ödülü verilmesini öneriyor. (Προτείνει να απονεμηθεί βραβείο Νόμπελ ειρήνης στον Μουσταφά Κεμάλ, επειδή έθεσε τέρμα στους πολέμους που συγκλόνισαν την Ανατολή, μέσω της ελληνοτουρκικής συνεννόησης) Tip (Τύπος): Mektup / El yazısı materyal (Επιστολή) Mektup Semantics.gr terim URI’si (Επιστολή) El Yazması Metin Semantics.gr terim URI’si (Χειρόγραφο) Kapsam (coğrafi veya zamansal) (Κάλυψη (γεωγραφική ή χρονική)): 1930 Oluşturulma tarihi (Ημερομηνία δημιουργίας): 1930 Zaman kapsamı (Χρονική κάλυψη): Modern Yunanistan (Νεότερη Ελλάδα) Savaşlar Arası Semantics.gr terim URI’si (Μεσοπόλεμος) Tarih (Χρονολογία): 1930 Dil (Γλώσσα): Fransızca (Γαλλική γλώσσα) Europeana tipi (Europeana τύπος): Metin/PDF (Κείμενο/PDF) Sağlayıcı (Πάροχος): Ulusal Araştırma ve Çalışmalar Vakfı “Eleftherios K. Venizelos” (Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος») Depo / koleksiyon (Αποθετήριο / συλλογή): Ulusal Araştırma ve Çalışmalar Vakfı “Eleftherios K. Venizelos” – Dijital Arşiv (Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος» – Ψηφιακό Αρχείο) Bireysel koleksiyon (Επιμέρους συλλογή): Benaki Müzesi / Eleftherios Venizelos Arşivi (Μουσείο Μπενάκη Αρχείο Ελευθερίου Βενιζέλου)[11] Venizelos’un Nobel Ödül Komitesi Başkanı’na, Mustafa Kemal’e Barış Ödülü Verilmesiyle İlgili Mektubun Search Culture.Sitesindeki Bilgileri[12] VENİZELOS’UN ATATÜRK’Ü NOBEL’E ADAY GÖSTERDİĞİ MEKTUP Venizelos’un Nobel Ödül Komitesi Başkanı’na gönderdiği, Atatürk’e Nobel Barış Ödülü Verilmesiyle İlgili Mektubunun Örneği [13] Bu mektubunun 18.07.2025 tarihli ChatGBT Türkçe çevirisi şöyledir: Atina, 12 Ocak 1934 (Norveç, Oslo – Nobel Ödülü Komitesi Başkanına) Sayın Başkan, Yaklaşık yedi yüzyıl boyunca tüm Yakın Doğu ve Orta Avrupa’nın büyük bir kısmı kanlı savaşların sahnesi olmuştur. Bunun başlıca nedeni Osmanlı İmparatorluğu ve Sultanların mutlakiyetçi rejimiydi. Hristiyan halkların boyunduruk altına alınması, Haç ile Hilal arasındaki din savaşları ve bunun doğal sonucu olan bu halkların özgürleşme çabasıyla art arda gelen isyanlar, sürekli bir tehlike kaynağı oluşturan bir durum yaratmıştı. Osmanlı İmparatorluğu Sultanların verdiği şekli korudukça bu durum bir tehlike kaynağı olarak kalmaya devam edecekti. 1922’de Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulması ve Mustafa Kemal Paşa’nın ulusal hareketinin düşmanlarına karşı zafer kazanmasıyla, bu istikrarsızlık ve hoşgörüsüzlük hali kesin olarak sona erdirilmiştir. Gerçekten de, bir ulusun yaşamında bu kadar kısa sürede bu denli köklü bir değişim nadiren gerçekleşmiştir. Çöküşte olan, hukukun ve dinin iç içe geçtiği teokratik bir rejimle yönetilen bir imparatorluğun yerini, canlı ve yaşam dolu ulusal ve modern bir devlet almıştır. Büyük reformcu Mustafa Kemal Paşa’nın öncülüğünde Sultanların mutlakiyetçi rejimi kaldırılmış ve devlet kesin olarak laik bir hale getirilmiştir. Bütün ulus, ilerlemeye doğru atılım yaparak, haklı olarak, uygar halkların öncüsü konumuna ulaşmayı amaçlamıştır. Ama barışın sağlamlaştırılmasına yönelik hareket, Türkiye’nin bugünkü belirgin etnik yapısını kazandıran bütün iç reformlarla el ele ilerlemiştir. Gerçekten de, Türkiye başka milletlerin yaşadığı bazı bölgeleri kaybetmeyi sadakatle kabul etmiş ve sınırlarının bu şekilde, etnik ve siyasi olarak, anlaşmalarla belirlenmiş olmasından açıkça memnun kalarak, Yakın Doğu’da gerçek bir barış direği haline gelmiştir. Biz Yunanlılar ise, uzun yüzyıllar boyunca Türkiye ile sürekli bir çatışma durumunda geçmiş olan kanlı mücadelelerin ardından, bu ülkenin eski Osmanlı İmparatorluğu’nun ardılı olarak geçirdiği derin değişimlerin etkilerini ilk hissedenler olduk. Küçük Asya felaketinin hemen ardından, savaş sonrası milli bir devlet olarak yeniden doğmuş olan Türkiye ile bir uzlaşma olasılığını fark ederek, ona samimi bir şekilde uzlaşma eli uzattık ve Türkiye bunu içtenlikle kabul etti. Bu yakınlaşma, olası en ağır anlaşmazlıklarla birbirinden ayrılmış halklar arasında bile, bu halklar barışa yönelik samimi bir arzuya kendilerini açtıklarında, sadece her iki ülke için değil, aynı zamanda Yakın Doğu’da genel barış düzeninin korunması açısından da faydalar doğmuştur. Ve barış davasına bu değerli katkının sahibi, hiç kuşkusuz Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Paşa’dır. Bu nedenle, 1930 yılında Yunan Hükümeti Başkanı sıfatıyla, Yunan-Türk Paktı’nın imzalanmasının Yakın Doğu’da barış yolunda yeni bir çağ açtığı bir dönemde, Mustafa Kemal Paşa’nın Nobel Barış Ödülü’ne adaylığını sunma onuruna sahibim. Sayın Başkan, en yüksek saygılarımla arz ederim. Elefthérios Kyriákou Venizélos 1934 yılı Nobel Barış Ödülü için, Norveç Parlamentosu tarafından seçilen Nobel Ödülü Komitesi’ne, Mustafa Kemal Atatürk ile Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Franklin Delano Roosevelt’in de aralarında bulunduğu, toplam yüz üç kurum, kuruluş ve şahıs için teklifte bulunulmuştur. Nobel Ödülü Komitesi Venizelos’un Atatürk için yaptığı teklifi, diğer bütün adaylar gibi, değerlendirmeye almıştır. Ancak Komite, yapmış olduğu değerlendirme sonunda, 1934 yılı Nobel Barış Ödülü’nün, silahsızlanma çalışmalarındaki gayretlerinden dolayı İngiliz İşçi Partisi lideri Arthur Henderson’a verilmesini uygun görmüştür. [14] [1]Wikipedia, (tr.wikipedia.org), “Eleftherios Venizelos”, erişim: 22.05.2025 [2]Recep Akdur (recepakdur.com), Prof. Dr. Recep Akdur (Başkent Üniversitesi), “Küçük Asya Felaketi (Megali İdea)”, s.3-4, erişim: 22.06.2025 [3]Cumhuriyet (cumhuriyet.com.tr), “30 Ağustos Zafer Bayramı: Venizelos, Atatürk’ü Nobel Barış Ödülü’ne aday gösterirken ne demişti?”, 30.08.2023, erişim: 07.07.2025 [4]Fotoğraflar: İşte Atatürk (isteataturk.com), “ Atatürk’ün Kronolojik Fotoğrafları / Ekim 1930”, erişim: 22.06.2025 [5]BBC NEWS (bbc.com), Stelyo Berberakis :“Venizelos, Atatürk’ü Nobel Barış Ödülü’ne aday gösterirken ne demişti?”, 30 Ağustos 2024, erişim: 22.06.2025 [6]Wikipedia (tr.wikipedia.org), “Alfred Nobel, Nobel Ödülü, Nobel Barış Ödülü”, erişim: 06.07.2025 [7]The Nobel Prize (nobelprize.org), “Nomination Archive (Adaylık Arşivi)”, erişim: 06.07.2025 [8] Atom (Aramak greekarchivesinventory.gak.gr), “Ulusal Araştırma ve İnceleme Vakfı “Eleftherios K. Venizelos”, erişim: 16.07.2025 [9]Ψηφιακό αρχείο Ελευθερίου Βενιζέλου (Eleftherios Venizelos’un dijital arşivi). venizelosarchives.gr, “Arşiv Koleksiyonu / Yerel Ayrıntılar”, erişim: 16.07.2025, [10]Ψηφιακό αρχείο Ελευθερίου Βενιζέλου (Eleftherios Venizelos’un dijital arşivi). venizelosarchives.gr, “Arşiv Koleksiyonu / Yerel Ayrıntılar”, erişim: 16.07.2025 [11]Search Culture.gr (searchculture.gr), “Επιστολή του Ε.Βενιζέλου προς τον Πρόεδρο της Επιτροπής Βραβείου Νόμπελ σχετικά με την απονομή βραβείου ειρήνης στον Μουσταφά Κεμάλ. (E. Venizelos’un Nobel Ödül Komitesi Başkanı’na, Mustafa Kemal’e Barış Ödülü verilmesiyle ilgili mektubu.)”, erişim:16.07.2025 [12]Search Culture.gr (searchculture.gr), “Επιστολή του Ε.Βενιζέλου προς τον Πρόεδρο της Επιτροπής Βραβείου Νόμπελ σχετικά με την απονομή βραβείου ειρήνης στον Μουσταφά Κεμάλ. (E. Venizelos’un Nobel Ödül Komitesi Başkanı’na, Mustafa Kemal’e Barış Ödülü verilmesiyle ilgili mektubu.)”, erişim:16.07.2025 [13]Ulusal Araştırma ve Çalışmalar Vakfı “Eleftherios K. Venizelos” Eleftherios Venizelos Evi – Müzesi, 17.07.2025 tarihli e-posta yanıtı. [14]Dergi Park, (dergipark.org.tr), Yrd. Doç. Dr. Zafer ÇAKMAK (Fırat Üniversitesi), “Venizelos’un Atatürk’ü Nobel Barış Ödülüne Aday Göstermesi””, s. 100-101, erişim: 22.06.2025