Avustralya'da Atatürk Avustralya-Canberra, Campbell, Atatürk Anıt Bahçesi: Mustafa Kemal Atatürk Anıtı Canberra, Mustafa Kemal Atatürk Anıtı Görseli[11] Mustafa Kemal Atatürk Anıtı, Avustralya’nın başkenti Canberra’nin bir banliyösü olan Campbell’dedir. 1985 yılında Avustralya ve Türkiye hükümetleri, ülkelerinde birbirlerinin talebine uygun yer adlandırmaları yapılması konusunda anlaşırlar. Bu kararlar gereği; Türkiye, Çanakkale’de Birinci Birinci Dünya Savaşı sırasında Britanya İmparatorluğu’nun ordusunda savaşan, Avustralyalı ve Yeni Zelandalı askerlerden oluşan kolordunun (Australian and New Zealand Army Corps / ANZAC), 25 Nisan 1915 tarihinde çıkarma yaptıkları Çanakkale’deki 600 metre uzunluğundaki koya “ANZAC KOYU” (ANZAC COVE)[1] adını verir. Avustralya’da ise başkent Canberra’da, içinde “Atatürk Anıtı” da bulunan “Atatürk Memorial Garden” (Atatürk Anıt Bahçesi) yapılır. Aynı kentteki “Burley Griffin Gölü”nün kuzey kıyısına Gallipoli Foreshore (Gelibolu Kıyısı), Batı Avustralya’nın Albany Limanı’na da “Atatürk Entrance” (Atatürk Girişi) adı verilir. Mustafa Kemal Atatürk Anıtı (Mustafa Kemal Ataturk Monument), Canberra’daki Atatürk Anıt Bahçesi içindedir. Tasarımı PDCM mimarlık şirketi tarafından yapılmıştır. Mustafa Kemal Atatürk ile 1915’te Birinci Dünya Savaşı sırasında Gelibolu Harekâtına katılan ANZAC ve Türk birliklerinin kahramanlığı ve özverisini betimleyen Canberra’daki bu anıt, dairesel bir döşeli alan üzerinde hilal şeklinde altı metre çapındaki bir duvardan oluşur. İki metre yüksekliğindeki beton duvarın biçimi, Türk bayrağının hilalini ve beş köşeli yıldızını yansıtır. Ay yıldız, duvarın giriş yoluna bakan dış yüzüne oyulmuştur. Duvarın ortasında, Atatürk’ün bronz bir maskı vardır. Maskın altındaki yazıtta, Atatürk’ün, Çanakkale savaşlarında Gelibolu’da yaşamını yitiren ANZAC askerlerinin annelerine seslenişi yazılıdır. Anıtın merkezindeki bir kapsüle, Gelibolu savaş alanlarından alınan toprak yerleştirilmiştir. Anıtın etrafı, Gelibolu `Yalnız Çamı`ndan toplanan tohumlardan yetiştirilen çam ağaçları, Pinus halepensis ile çevrilidir.[2] Anıttaki bronz Atatürk maskı (Atatürk kabartması), Türkiye’de yaptırılmış Mart 1985’te canberra’ya gönderilmiştir. Boyu 44 cm, eni 29 cm.’dir. Anıtın merkezindeki kapsülde bulunan toprak, Gelibolu Yarımada’sından getirilmiştir. Anıtta bu toprak için hazırlanmış bir plaket vardır. Daire biçiminde ve siyah renkteki plaket dıştan 47 cm., içten 42 cm. çapındadır. Bu plakete altın renkli harflerle şunlar yazılıdır: SOILFROM ANZAC COVE, TURKEY, WAS PLACED BENETH THIS PLAQAUE AT THE COMMEMORATION OF THIS MEMORIAL ON 25 APRIL 1985, THE 70TH ANNIVERSARY OF THE LANDING AT GALLIPOLI, BY HİS EXCELLENCY MR. VAHİT HALEFOĞLU, MINISTER FOR FOREIGN AFFAIRS OF THE REPUBLIC OF TURKEY, IN THE PRESENCE OF THE HONOURABLE GORDON SCHOLES MINISTER FOR TERRITORIES AND ACTING MINISTER FOR VETERAN AFFAIRS OF THE COMMONWEALTH OF AUSTRALIA AND THE HONOURABLE FRANK O’FLYNN, MINISTER FOR DEFENCE AND ASSOCIATE MINISTER FOR FOREIGN AFFAIRS, NEW ZELAND. Yalnız İngilizce olan bu yazıt şöyle Türkçeleştirilebilir: TÜRKİYE’DEN, ANZAK KOYU’NDAN ALINMIŞ OLAN TOPRAK GELİBOLU ÇIKARTMASININ 70. YILDÖNÜMÜNDE, 25 NİSAN 1985 GÜNÜ BU ANITIN AÇILIŞI İÇİN YAPILAN VE AVUSTRALYA MİLLETLER TOPLULUĞU EYALETLER BAKANI VE MUHARİP İŞLERİBAKAN VEKİLİ SAYIN GORDON SCOLES İLE YENİ ZELANDA DIŞİŞLERİ BAKAN VEKİLİ FRANK O’FLYNN DA HAZIR BULUNDUKLARI TÖREN SIRASINDA TÜRKİYE DIŞİŞLERİ BAKANI EKSELANS VAHİT HALEFOĞLU TARAFINDAN İŞBU PLAKANIN ALTINA KONMUŞTUR. Anıtta buluna, Atatürk’ün Çanakkale savaşlarında Gelibolu’da yaşamını yitiren ANZAC askerlerinin annelerine seslenişi, anıt duvarının iç yüzünde, 92 x 200 cm. boyutunda bordo renkli bir mermer levha üzerine, altın yaldızlı harflerle ve İngilizce olarak kazınmıştır. Atatürk’ün, Çanakkale savaşlarında Gelibolu’da yaşamını yitiren ANZAC askerlerinin annelerine seslenişi (Ataturk’s Adress to Mothers of the Fallen in Gallipoli) olan, 1934 tarihli bu unutulmaz sözler şöyledir: “THOSE HEROES THAT SHED THEIR BLOOD AND LOST THEIR LIVES… YOU ARE NOW LYINGIN THE SOIL OF A FRIENDLY COUNTRY. THEREFORE REST IN PEACE. THERE IS NO DIFFERENCE BETWEEN THE JOHNNIES AND THE MEHMETS TO US WHERE THEY LIE SİDE BY SİDE HERE IN THIS COUNTRY OF OURS… YOU, THE MOTHERS, WHO SENT THEIR SONS FROM FAR AWAY COUNTRIES, WIPE AWAY YOUR TEARS; YOUR SONS ARE NOW LYING IN OUR BOSOM AND ARE INTHE PEACE. AFTER HAVING LOST THEIR LIVES ON THIS LAND THEY HAVE BECOME OUR SONS AS WELL. KEMAL ATATÜRK” Türkçesi: “BU MEMLEKETİN TOPRAKLARI ÜSTÜNDE KANLARINI DÖKEN KAHRAMANLAR! BURADA BİR DOST VATANIN TOPRAĞINDASINIZ. HUZUR VE SÜKÛN İÇİNDE UYUYUNUZ. SİZLER, MEHMETÇİKLERLE YANYANA, KOYUN KOYUNASINIZ. UZAK DİYARLARDAN EVLATLARINI HARBE GÖNDEREN ANALAR! GÖZYAŞLARINIZI DİNDİRİNİZ. EVLATLARINIZ, BİZİM BAĞRIMIZDADIR. HUZUR İÇİNDEDİRLER VE HUZUR İÇİNDE RAHAT RAHAT UYUYACAKLARDIR. ONLAR, BU TOPRAKTA CANLARINI VERDİKTEN SONRA, ARTIK BİZİM EVLATLARIMIZ OLMUŞLARDIR.” Atatürk’ün Çanakkale savaşlarında Gelibolu’da yaşamını yitiren ANZAC askerlerinin annelerine seslenişindeki sözlerin kaynağı, dönemin İçişleri Bakanı Şükrü Kaya’dır. Şükrü Kaya, 10 Kasım 1953 günlü Dünya Gazetesi’nde yayımlanan söyleşisinde, 1934 yılında Çanakkale’de yaptığı konuşmasında geçen Atatürk’ün bu sözlerini, Atatürk’ün bizzat yazıp kendisine verdiğini söylemiştir. Atatürk’ün anılan sözlerinin, bu anıtta da yer alan İngilizce çevirisi ise Türk Tarih Kurumu tarafından 1978 yılında yayınlanmış olan “Atatürk ve Anzaklar” adlı kitaptaki çeviridir. Bu çeviri, Avustralya’da 1978 yılında yaptırılan Brisbane’deki “Gelibolu Onur Çeşmesi” anıtına konulan çevirinin de aynısıdır. Ancak Atatürk’ün sözlerinin aslı ile İngilizce bu çeviriler arasında fark vardır. Fark, İngilizce çeviride, konuşmanın aslında olmayan “THERE IS NO DIFFERENCE BETWEEN THE JOHNNIES AND THE MEHMETS TO US” (bizim için Johnnyler ile Mehmetler arasında bir fark yoktur) tümcesinin yer almasıdır. Araştırmacı – yazar Cengiz Özakıncı, bu farklılıkla ilgili şu saptamaları yapmıştır: Lüleburgaz Atatürk İlkokulu öğretmeni Tahsin Özeken, 15 Nisan 1977 günü Anafarta Ovası’nda dolaşırken, 1915’te İngiliz komutasında Gelibolu’ya çıkan “ANZAC” birliklerinde yüzbaşı olarak görev yapmış yaşlı bir Avustralyalıyla karşılaşır. Ona, 1969’da yayımlanmış “Belgelere Göre Eceabat Kılavuzu” adlı kitapçıkta, Atatürk’e ait olarak kaynak gösterilmeden yazılmış şu sözleri aktarır: “Bu memlekette kanlarını döken kahramanlar! Burada bir dost vatanın toprağındasınız. Huzur içinde uyuyunuz. Sizler Mehmetçikle yan yana koyun koyunasınız… Uzak diyarlardan evlatlarını harbe gönderen analar! Gözyaşlarınızı siliniz. Evlatlarınız bizim bağrımızdadır. Huzur içindedirler. Onlar bu toprakta canlarını verdikten sonra artık bizim evlatlarımız olmuşlardır.” Avustralyalı eski asker ülkesine döndüğünde bu sözleri “Muharip Anzaklar Derneği”ne iletir. Avustralya’daki “Gelibolu Çeşmeleri Onur Kurulu Başkanı” Alan J. Campbell, bu sözleri, yaptırmakta oldukları anıta (Brisbane–Gelibolu Onur Çeşmesi) yazıt olarak koymayı düşünür. Bu amaçla öğretmen Tahsin Özeken’e 12 Eylül 1977 günlü bir mektup yazarak, Atatürk’ün bu sözleri hangi tarihte ve nerede söylediğinin belgesini ister. Özeken, Campbell’in bu mektubunu, 13 Ekim 1977 günü, Türk Tarih Kurumu’na iletir. Kurum Genel Müdürü Uluğ İğdemir konuyu araştırır. Bu sözlerin, Atatürk döneminde İçişleri Bakanlığı yapmış olan Şükrü Kaya’nın 10 Kasım 1953 günlü Dünya gazetesinde yayımlanan söyleşisinde geçtiğini saptar. İğdemir, Türk Tarih Kurumu adına Alan J. Campbell’e gönderdiği 10 Mart 1978 günlü resmi mektupta; “Atatürk’ün 1934’te[3] Gelibolu’da İçişleri Bakanı Şükrü Kaya’ya söylettiği çok anlamlı söylev” olarak nitelediği bu sözleri, İngilizce’ ye çevirerek gönderir. Campbell, İğdemir’e gönderdiği 7 Nisan 1978 günlü mektupta, bu sözleri birazcık değiştirerek Atatürk imzasıyla Avustralya’da yaptırdıkları anıta (Brisbane – Gelibolu Onur Çeşmesi, 1978) koyduklarını bildirmiş ve anıtın bir fotoğrafını da 31 Mayıs 1978 günlü mektubunun ekinde göndermiştir. Fotoğrafa bakıldığında; tarih ve isim yanlışlığı da olan İngilizce çeviriye, Atatürk’ün sözlerinin aslında olmayan “THERE IS NO DIFFERENCE BETWEEN THE JOHNNIES AND THE MEHMETS TO US” (bizim için Johnnyler ile Mehmetler arasında bir fark yoktur) tümcesinin de eklendiği anlaşılır. Türk Tarih Kurumu Genel Müdürü İğdemir, Campbell’in mektubuna verdiği 8 Haziran 1978 günlü yanıtta; anıt fotoğrafında görünen yanlışları açıklayarak düzeltilmesi gerektiğini söyler. Tarih ve isim yanlışlığını düzelten Avusturalyalılar, anıta ekledikleri “bizim için Johnnyler ile Mehmetler arasında bir fark yoktur” tümcesini ise “Atatürk’ün bu sözleri güzel” diyerek değiştirmezler. Ayrıca Atatürk’ün, “25 Nisan 1915 Gelibolu Çıkartması” ve “Çanakkale Savaşı” konusunda, 25.04.1934 tarihli Avustralya-Melbourne’daki “Star Gazetesi ile 26.04.1934 günlü İngiltere-The Times Gazetesi’nde yayımlanan bir demeci de vardır. Atatürk’ün bu demecinde de “bizim için Johnnyler ile Mehmetler arasında bir fark yoktur” biçiminde ya da bu anlama gelecek bir tümcesi yoktur. [4],[5] İngilizce çevredeki bu farklılık, 1985 yılında tekrar gündeme gelir. Avustralya’nın başkenti Canberra’daki Mustafa Kemal Atatürk Anıtı için Dışişleri Bakanlığımızca, Atatürk’ün sözlerinin aslına tıpatıp uygun yeni bir İngilizce çeviri hazırlanır. Fakat Büyükelçiliğimizin “Atatürk ve Anzaklar” adlı kitaptaki çevirinin Avustralya’da yerleşmiş olduğu ve bunları değiştirmenin doğru olmayacağı yönünde görüş bildirmesi üzerine, yeni çeviriden vazgeçilmiştir. [6] Bu İngilizce çeviri, çeşitli İngilizce yazılar ile Çanakkale’deki “Anzak Koyu Kitabesi (Yazıtı)” dahil, dünyanın değişik yerlerindeki birçok anıta da yazılmış ve günümüzde yerleşik bir durum almıştır. AVUSTRALYA, Canberra, Campbell, Atatürk Anıt Bahçesi: Mustafa Kemal Ataturk Monument (Mustafa Kemal Atatürk Anıtı) Süreci: “Türkiye’de bizler için Anıtkabir neyse Avustralya Türk toplumu için de Canberra’daki Atatürk Anıtı odur.” diyen Canberra eski büyükelçisi Dr. Bilal Şimşir’in anlatımıyla, anıtın hikâyesi şöyledir: 1978 yılında Avustralya’nın Queensland eyaleti başkenti Brisbane’da, Çanakkale’de ölen Avustralyalılar anısına bir anıt – çeşme yaptırılır. Buna “Gelibolu Onur Çeşmesi” adı verilmiş. Çeşmeye, Atatürk’ün ANZAC annelerine seslenişindeki sözlerini içeren bir yazıt konur. Böylece Atatürk’ün adı ve sözleri, ilk defa, Avustralya’da bir taşa kazınmış, bir anıtta yer etmiştir. Gelibolu Yarımadası’nda “Anzak Koyu” ve Canberra’da Atatürk Anıtı düşüncesinin İlk doğuşu ise, Atatürk’ün doğumunun 100. yıldönümü 1881 yılında Büyükelçilik Müsteşarı Ergun Pelit ile The Canberra Times gazetesinin askeri tarih yazarı Frank Cranston ile görüşmesinde atılır. Avustralya’nın en büyük askeri tarihçisi Charles Edwin Woodrow Bean’ın, ilk baskısı 1921 – 1924 yıllarında tamamlanan iki ciltlik The Story of ANZAC (Anzakların Hikâyesi) kitabının ikinci baskısı 1978 – 1981 yıllarında yapılır. Atatürk’ün Çanakkale Savaşları’ndaki eşsiz yerini de oldukça objektif biçimde vurgulayan bu kitabın tanıtımı için, The Canberra Times gazetesinin askeri tarih yazarı Frank Cranston bir tanıtım yazısı yazar. Frank Cranston, Atatürk’ü Avustralya kamuoyuna “eşsiz asker”, “eşsiz devlet adamı” diye tanıttığı yazısında, Mehmetçiklerle Anzaklar arasında doğan karşılıklı hayranlık duygularını, Kemal Atatürk’ün 1934 yılında İçişleri Bakanı Şükrü Kaya’ya yazdırdığı ve Gelibolu’da okuttuğu Atatürk’ün ANZAC annelerine seslenişiyle örneklendirmiş ve bu sözleri de yayımlamıştır. Aynı yazısında, Anzakların 1915 yılında Gelibolu Yarımadası’nda çıkartma yaptıkları koyun adının İngilizce yayınlarda ve haritalarda “Anzak koyu” olarak geçtiğini hatırlatarak bu yere Türk hükümetince de resmen aynı adın verilmesini talep eder. Türk hükümetinin bunu kabul etmesi durumunda, buna karşılık, Canberra’nın bir semtinin “Gelibolu” olarak adlandırılabileceğini, bazı sokaklarına da Çanakkale’de savaşmış Türk ve Avustralyalı kahramanların adlarının verilebileceğini önerir. Canberra’nın bir yerine Atatürk’ün adını vermek ve anıtını dikmek düşüncesi böyle ortaya çıkar. (1 Ağustos 1981) Ama bu düşüncede, hem Atatürk ve Anzaklar kitabının yazarı Uluğ İğdemir’in hem de Türkiye Büyükelçiliğinin payı da vardır. Öneri, Canberra Büyükelçiliğimiz ile Avustralya kamuoyunda olumlu karşılanır ve büyük destek görür. Sidney şehrinde, bütün üyeleri, 1915 yılında Çanakkale’de fiilen çarpışmış olan eski muhariplerinden oluşan “Anzaklar Gelibolu Lejyonu” adlı bir kulüp vardır. Kulüp önerinin gerçekleşmesi için bir kampanya başlatır; kamuoyuna demeçler verir, Avustralya başbakanı ve Türkiye büyükelçisi ile görüşürler. Gelibolu Yarımadası’na “Anzak koyu”, Canberra’da belirlenecek yere de “Atatürk” adının verilmesini ve bunun, Anzak koyuna yapılan çıkartmanın 70. yıldönümü olan 1985′ e yetiştirilmesini talep ederler. Avustralya hükümeti bu talebi benimseyerek, dışişleri bakanı aracılığıyla Türkiye büyükelçisi Faruk Şahinbaş’a, Gelibolu Yarımadası’na “Anzac cove” (Anzak koyu) adı verilmesi karşılığında Canberra’da belirlenecek yere de “Atatürk” adının verilmesini resmi olarak teklif eder. Büyükelçi bu teklifi, Atatürk adının Canberra’nın seçkin bir yerine verilmesi koşuluyla olumlu görüş belirterek Türkiye’ye iletir. Dışişleri Bakanlığımız, Avustralya önerisini alınca bunu hemen Genelkurmay Başkanlığı’na ve İçişleri Bakanlığı’na sunar. Genelkurmay Başkanlığımız, Canberra’ya dikilecek Atatürk Anıtı’nın çerçevesini de belirler. Bu anıtta Atatürk’ün bir büstü bulunacaktı. Büstün altına Büyük Önder’in sözlerini içeren bir yazıt konacaktı. Yazıta Atatürk’ün 1934’te Anzaklar hakkında söylediği sözleri kazınacaktı. Nitekim sonunda Öyle olur. Büyükelçi Şahinbaş, 3 Temmuz 1984 günü Avustralya ile masaya oturdu. Karşısında Başbakanlık Yüksek Danışmanı John Chessels ile Başbakanın Dışişleri Danışmanı John Bonen vardır. Büyükelçi, Avustralya’nın Anzak koyu önerisinin Türkiye tarafından ilke olarak kabul edildiğini; “Anzak koyu” adını kabul etmemize karşılık Atamızın adının verileceği yerin büyüklüğüne yaraşacak bir yer olması gerektiğini belirtir. Canberra’nın “Avustralya Harp Tarihi Müzesi” (Australian War Memorial) ile “Anzak Bulvarı’mn” (Anzac Parade) bulunduğu semtin uygun olacağını söyler. (“Avustralya Harp Tarihi Müzesi”, hem bir askeri müze, hem de bir harp tarihi arşiv merkezi durumundadır. Avustralya’nın en önemli askeri arşivi ve müzesidir. Bu müzenin içinde Çanakkale Savaşları bölümü geniş yer tutmaktadır ve burada Atatürk’e de yer verilmiştir. Müzenin tam önünden başlayan geniş Anzak Bulvarı, Avustralya başkentinin belkemiğidir. Resmigeçitler, askeri törenler burada yapılır. Avustralya’nın en önemli günü sayılan 25 Nisan’daki “Anzak Günü” törenleri ile 11 Kasım’daki savaşlarda ölenleri anma törenleri de yine burada yapılır. Meçhul asker anıtı da buradadır ve törenlerde çelenklerle donatılır.) Büyükelçi Şahinbaş, 3 Temmuz 1984 günlü görüşmede ayrıca şunları da ekler: Adının verileceği yere, Atatürk’ün bir anıtının dikilmesi uygun olacaktır. Bu anıtta O’nun 1934 yılında Anzaklar için söylediği sözlerini içerecek bir yazıtta olmalıdır. Büyükelçimiz, Atatürk’ün bu sözlerinin Türkçe ve İngilizcesinin yer aldığı “Atatürk ve Anzaklar“ kitabını da muhatapları Avustralyalılara sundu. Avustralya kararı, Ocak 1985’te belli olur. Canberra Büyükelçimiz Şahinbaş, 22 Ocak 1985 günü Başbakanlık Danışmanı Mr. Boweııin parlamentodaki makamına çağırılır. Bowen, Avustralya’da Atatürk adı verilecek yerler hakkındaki kararlarını resmen bildirir. Buna göre Canberra’da İki yere, Batı Avustralya’da bir yere Atatürk adı verilmesi uygun görülüyordu. Bunlar şöyle sıralanıyor: Canberra’da: Atatürk Anıt Bahçesi (Atatürk Memorial Garden) Yine Canberra’da: Gelibolu Kıyısı (Gallipoli Foreshore) Batı Avustralya’nın Albany Limanı’nda: Atatürk Girişi (Atatürk Entrance)[7] Bunların üçü de 1985 yılında yapılarak bitirilir. Canberra – Atatürk Anıt Bahçesi (Atatürk Memorial Garden) içindeki Mustafa Kemal Ataturk Monument (Mustafa Kemal Atatürk Anıtı), Gelibolu’ya çıkarma yapılmasının 70. Yıldönümü olan 25 Nisan 1985’teki açılır. Açılışa, Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Vahit Halefoğlu, Avustralya Milletler Topluluğu Topraklar Bakanı ve Gaziler İşleri Bakan Vekili Gordon Scholes ve Yeni Zelanda Savunma Bakanı ve Dışişleri Bakan Yardımcısı Frank O’Flynn yapar. Açılışa katılan Türk heyetinde, bakanla birlikte bakanın eşi Zehra Halefoğlu, Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreter Yardımcısı Korgeneral Mustafa Odaman, Dışişleri Bakanlığında Amerika ve Pasifik İşleri Genel Müdür Yardımcısı Elçi Güner öztek ve Bakanın Özel Danışmanı Elçi Okyar Gündem de bulunuyordu. Dışişleri Bakanımız Vahit Halefoğlu, Canberra Atatürk Anıtı’nı açarken yaptığı konuşmada şöyle der: “Avustralya Hükümetinin, Federal Başkent Kanberra ’nın tam Avustralya Harp Tarihi Müzesi karşısındaki bu değerli yerini “Atatürk Anıt Bahçesi” olarak adlandırma ve buraya bu anlamlı arttı dikme kararı ve ayrıca Albany’nin Prenses Royal Limanı girişine Atatürk adını vermesi Türk Hükümeti tarafından büyük takdir ve şükranla karşılanmıştır. Anzakların ve Atatürk komutasındaki Türk müdafiilerin kahramanlıkları anısına, Burley Fifin Gölünün kuzey kıyısına “Gelibolu Kıyısı ” adı verilmesini de hoşnutlukla karşıladık. Canberra ’da Atatürk Anıt Bahçesini açmakla ve bizim rahmetli büyük liderimiz ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Atatürk’ün sözleriyle, bizler, Anzak geleneğini ve Türklerle AvustralyalIlar ve Yeni ZelandalIlar arasındaki gerçek dostluğu ölümsüzleştirmiş oluyoruz. Canberra ve Wellington’daki bu anıtlar, 70 yıl önce Gelibolu’da (Çanakkale’de) cesaretle çarpışmış ve sadece kahramanlık ve yiğitlik örneği vermekle kalmayıp aynı zamanda dürüstlük, şefkat ve dostluk örneği de vermiş olan Türk, Avustralya ve Yeni Zelanda askerlerinin ortak hatırasının maddi ve delili olarak ebediyen ayakta kalacaklardır.“ Canberra Atatürk Amtı’nın açıldığı 1985 yılı 10 Kasım günü, Melbourne’dan gelen Türklerin de katılımıyla bu anıtın önünde Atatürk’ü anma töreni düzenlenmiştir. Melbourne’da oturan şair Mehmet Bahar da bu törene katılmış ve o günkü duygularını dile getiren aşağıdaki şiiri yazmıştır: Kanberra’da 10 Kasım Atatürk’üm… Büyük Paşam, birazcık kalk, Sürü sürü, bayrak bayrak, sana geldik, bak Yaşlı genci, çoluk çocuk, her yaşta halk Kıbrıs’tan, Rumeli’den, Bulgaristan’dan, Anavatan’dan, İstanbul’dan, Samsun’dan. Büyük Atam, Atatürk’üm, birazcık kalk, Anıtını, Zellanda’ya, Avustralya’ya diktik bak Arzun üzre “Yurtta sulh, cihanda sulh” yaparak Taze çıkmış gibi Çanakkale’den savaştan, Sana geldik Erzurum’dan, Ankara’dan, Maraş’tan, Dünyanın neresinde olsak, bağlıyız şana And içtik, bir daha düşman giremez vatana, Çelenkler, çiçekler azdır Yüce Anıtına Birazcık kalk, yediden yetmişe geldik bak, Dalgalanır Kanberra’da Ay-yıldızlık bayrak Hatıra Harita: Canberra Atatürk Anıtı’nm tasarımı, çizimi, yapımı görevi, “Ulusal Başkent Geliştirme Komisyonu” adlı kuruluşa verilmişti. Başkent Geliştirme Komisyonu Nisan 1985’te Anıt için bir de özel “Anı Haritası” veya “Hatıra Haritası” hazırlayıp bastırdı. “Harita Commemorative Map of the Parlamentary Zone. Commonwealth of Australia” (Avustralya Uluslar Topluluğu, Parlamento Bölgesi Anı Haritası) adlı bu harita, 27 x 40 cm. boyutunda, 15.000 ölçekli, siyah – beyaz bir el haritasıdır. Başkent Canberra’nın yeni Parlamento binası ile Harp Tarihi Müzesi arasında kalan orta bölümünü kapsıyor. Başkentin bu merkez bölümü, Atatürk Anıtı’nı ve “Gelibolu Kıyısı”nı da içine alıyor. Harita’da, Atatürk Anıt Bahçesi ve Gelibolu Kıyısı adları hem İngilizce, hem Türkçe yazılmıştır. Haritanın hangi amaçla, ne zaman yaptırılmış olduğu, alt bölümünde şöyle belirtilmiş: “İşbu Harita, Canberra’da Atatürk Anıt Bahçesi ve Gelibolu Kıyısı adlarının 25 Nisan 1985 tarihinde resmen verilişinin tescili için yaptırılmıştır.” Canberra Atatürk Anıtı’nın, Atatürk Anıt Bahçesi’nin ve Gelibolu Kıyısının tapu senedi gibi olan bu haritanın bir örneği, bugün, çerçeveletilmiş olarak, T.C. Canberra Büyükelçiliğinde, Büyükelçinin makamı odasında asılıdır. [8] “Anıt 2007 yılında Büyükelçi Murat Ersavcı’nın girişimleri ve Avustralya Muharip Gaziler Bakanlığının katkıları ile yenilenmiştir. Zemin, duvardaki hilal örgesine eşlik etmesi amacıyla geniş bir beş köşeli yıldızla süslenmiştir. Yıldızın köşeleri, ana büstte kullanılan granit sütunlarla varsıllaştırılmış ve bu bölümlere aydınlatma sistemi eklenmiştir. Anıtın yanında yer alan bayraklar ise ön bölüme taşınmıştır.” [9] Canberra, Mustafa Kemal Atatürk Anıtı Görselleri[10] [1]Anzak Koyu Görselleri: Vikipedi, “Anzak Koyu”, erişim: 24.10.2024 [2]Monument Australia, “Mustafa Kemal Atatürk”, erişim: 21.10.2024 [3]Cengiz Özakıncı: Dönemin İçişleri Bakanı Şükrü Kaya’nın anılan konuşmasının tarihi 1934 değil, 25.08.1931’dir. [4] Bütün Dünya, Cengiz Özakıncı “1915 Çanakkale Savaşı Anıtlarına Kazınan Sözler Atatürk’e Ait Değil”, Başkent Üniversitesi Kültür Yayınları 2020/04, erişim: 22.10.2024 [5] Bütün Dünya, Cengiz Özakıncı “1915 Çanakkale Savaşı Anıtlarına Kazınan ‘Conilerle Mehmetçikler Arasında Fark Yoktur’ Sözleri Atatürk’e Ait Değil”, Başkent Üniversitesi Kültür Yayınları Mart 2015, erişim: 22.10.2024 [6]Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Dr. Bilal N. Şimşir “Kanberra’da Atatürk Anıtı Tasarısı”, Sayı: Kasım 2001, Cilt XVII – Sayı 51, S: 677, erişim: 22.10.2024 [7]Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Dr. Bilal N. Şimşir “Kanberra’da Atatürk Anıtı Tasarısı”, Sayı: Kasım 2001, Cilt XVII – Sayı 51, S: 633-726, erişim: 22.10.2024 [8]Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Dr. Bilal N. Şimşir “Kanberra’da Atatürk Anıtı Tasarısı”, Sayı: Kasım 2001, Cilt XVII – Sayı 51, S: 633-726, erişim: 22.10.2024 [9] Vikipedi, “Atatürk Anıtı (Canberra)”, erişim: 21.10.2024 [10]Mustafa Kemal Atatürk Anıtı Görselleri: Monument Australia, “Mustafa Kemal Atatürk”, erişim: 21.10.2024 [11]Canberra, Mustafa Kemal Atatürk Anıtı Görseli: Vikipedi, “Dosya:Kemal Atatürk Memorial Canberra 2007.JPG”, erişim:24.10.2024